اصول-طراحی-نور-پردازی-منازل-مسکونی
25 نوامبر
مقالات سیستم های الکتریکال

اصول طراحی نورپردازی داخلی منازل

نورپردازی داخلی منازل

نورپردازی داخلی منازل دارای اصول طراحی می باشد که نقش حیاتی در ایجاد یک فضای راحت، کاربردی و زیبا ایفا می‌کنند. در زیر به برخی از اصول اساسی مورد نیاز جهت طراحی نورپردازی داخلی منازل اشاره شده است:

اصول-طراحی-نورپردازی-داخلی

شناخت نیازها:

برای شروع، نیازمندی‌ها و اهداف نورپردازی خود را به دقت مشخص کنید. اتاق‌های مختلف نیازهای نورپردازی متفاوتی بر اساس نوع استفاده مخصوص خود دارند.

شناخت نیازها یکی از اولین گام‌ها و اصول مهم در طراحی روشنایی داخلی منازل مسکونی است. این مرحله به طراحان نورپردازی کمک می‌کند تا بفهمند که در هر فضای خاصی چه نوع نور و چه میزان نور نیاز است. در ادامه، به برخی از نکات مهم در شناخت نیازها در طراحی روشنایی داخلی منازل مسکونی اشاره می‌شود:

  • نوع فضا:

    نیازهای نورپردازی برای هر نوع فضا می‌تواند متفاوت باشد. برای مثال، اتاق نشیمنی، آشپزخانه، اتاق خواب، حمام و اتاق کار خیلی از نیازهای مختلفی دارند. باید درک کنید که هر فضا برای چه منظوری استفاده می‌شود.

  • فعالیت‌ها:

    برای شناخت نیازها، باید مشخص کنید که چه نوع فعالیت‌هایی در هر فضا انجام می‌شود. برای مثال، در اتاق نشیمنی احتمالاً نیاز به نور محیطی برای تماشای تلویزیون و نور وظیفه‌ای برای خواندن خواهید داشت.

  • تمجید از معماری:

    نیازهای نورپردازی باید با ویژگی‌های معماری منزل همخوانی داشته باشند. به عنوان مثال، نورهای اثربخش می‌توانند ویژگی‌های زیبایی از معماری منزل را برجسته کنند.

  • رنگ‌های دیوارها و مبلمان: انتخاب رنگ‌های دیوارها و مبلمان می‌تواند به تعیین نیازهای نورپردازی کمک کند. رنگ‌های تیره ممکن است به نور بیشتری نیاز داشته باشند تا از سطوح روشن بهره‌برند.

  • اولویت‌ها:

    مشخص کنید که کدام نواحی از منزل اولویت بیشتری دارند. ممکن است بخواهید از ابتدا روی فضاهایی که بیشتر استفاده می‌شوند تمرکز کنید.

  • احساسات و مزاج: برای شناخت نیازها، باید درک کنید که چه احساسات و مزاجی را می‌خواهید در هر فضا ایجاد کنید. مثلاً، در اتاق خواب ممکن است به جلوه‌ای دلپذیر و آرامش‌بخش نیاز داشته باشید.

  • تعداد ساکنین:

    تعداد افراد ساکن در خانه نیز نیازهای نورپردازی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. برای مثال، یک خانواده بزرگ نیاز به نور بیشتری برای فضاهای مشترک ممکن است داشته باشد.

  • استفاده از نور طبیعی:

    حضور پنجره‌ها و نمای مناظر طبیعی برای استفاده از نور طبیعی بسیار مهم است. این به شما کمک می‌کند تا نیاز به نور مصنوعی را کاهش دهید.

 

اصول-طراحی-نورپردازی-داخلی-منازل

لایه‌بندی نور:

طراحی نور مؤثر معمولاً شامل لایه‌بندی نور است که شامل نور عمومی، نور وظیفه‌ای و نور اثربخش می‌شود تا عمق و کارکرد درون یک اتاق ایجاد کند.

لایه‌بندی نور یکی از شاخص های مهم در اصول طراحی نورپردازی داخلی منازل مسکونی است که به شما امکان می‌دهد از نور به صورت بهینه برای ایجاد جو و افزایش ارتباط بین افراد و محیط استفاده کنید. در این روش، نور به چندین لایه تقسیم می‌شود تا عمق و تأثیر درون فضا افزایش یابد. در ادامه به توضیح اجزای لایه‌بندی نور در طراحی نورپردازی داخلی منازل مسکونی می‌پردازیم:

 

  • نور عمومی (Ambient Lighting):

    این لایه از نور برای ارائه نور عمومی و پایه در یک اتاق بهره‌مند است. این نور عمومی به ایجاد روشنایی کلی کمک می‌کند و برای تکمیل نور مورد نیاز در فضای مسکونی استفاده می‌شود. معمولاً از چراغ‌های سقفی، لوسترها و چراغ‌های نصب شده در سقف برای این منظور استفاده می‌شود.

  • نور وظیفه ای (Task Lighting):

    این لایه از نور برای ایجاد نور متمرکز و جهت‌دهی برای وظایف خاصی نظیر خواندن، کار کردن یا پخت و پز مورد استفاده قرار می‌گیرد. از چراغ‌های میزی، چراغ‌های مطالعه یا نورهای کاری برای ایجاد نور وظیفه‌ای استفاده می‌شود.

  • نور تاکیدی (Accent Lighting):

    این لایه از نور برای برجسته کردن و جلب توجه به اشیاء یا ویژگی‌های خاص از دکوراسیون داخلی منزل مورد استفاده قرار می‌گیرد. از این نوع نورپردازی برای نمایش تابلوها، کتابخانه‌ها، یا عناصر تزئینی از جمله مجسمه‌ها و گلدان‌ها استفاده می‌شود.

  • نور محلی (Local Lighting):

    این لایه از نور به ایجاد جو و حس محیط کمک می‌کند. می‌توان از لامپ‌ها، چراغ‌های دیواری، چراغ‌های زمینی و نورهای میزی برای ایجاد نور محلی استفاده کرد. این نور معمولاً به عنوان نور پشت‌زمینه برای ایجاد جوی دلپذیر و آرامش‌بخش به کار می‌رود.

  • نور اتمسفریک (Atmospheric Lighting):

    این نوع نورپردازی برای ایجاد یک اتمسفر منحصر به فرد و افزایش تأثیر وحدت فضا استفاده می‌شود. از نورهای لطیف و نورپردازی‌های خاص برای ایجاد نورپردازی اتمسفریک استفاده می‌شود.

 

لایه‌بندی نور از این قاعده برخوردار است که “یک منبع نور تنها نباید برای یک کار استفاده شود.” با این اصول در طراحی نورپردازی داخلی منازل می‌توانید از نور به بهترین شکل ممکن در داخل منزل خود بهره‌برداری کنید و تأثیرات جذاب و ارزشمندی ایجاد کنید.

اصول-طراحی-نورپردازی-داخلی-منازل-2

قرار دادن صحیح چراغ‌ها:

قرار دادن و جایگذاری صحیح چراغ‌ها بسیار مهم است. اطمینان حاصل کنید که چراغ‌ها در مکان‌هایی قرار داده شوند که نور به طور یکنواخت و بدون سایه میانه روی وظیفه یا کار مورد نظر فراهم می‌کنند.

قرار دادن صحیح چراغ‌ها در طراحی نورپردازی داخلی منازل مسکونی بسیار مهم است، زیرا مکان و موقعیت صحیح چراغ‌ها تأثیر زیادی بر کیفیت نوردهی و جلوه داخلی فضاها دارد. در ادامه، نکاتی برای قرار دادن صحیح چراغ‌ها در طراحی نورپردازی داخلی منازل مسکونی ذکر شده است:

 

  • رعایت تعادل:

    اجتناب از تمام روشنایی کردن فضاها از یک جهت و یا به طور نامتوازن. تعادل در توزیع نور به ایجاد یک جو راحت و جذاب کمک می‌کند.

 

  • مراعات ارتفاع سقف:

    ارتفاع سقف در هر فضا می‌تواند تأثیر زیادی بر روشنایی داخلی داشته باشد. اگر سقف بلندی دارد، ممکن است نیاز به چراغ‌های نصب شده در سقف یا چراغ‌های آویزی داشته باشید. در فضاهای با سقف پایین‌تر، ممکن است چراغ‌های نصبی یا چراغ‌های دیواری مناسبتر باشند.

 

  • تاکید بر نقاط تمرکز:

    چراغ‌ها باید در نقاط تمرکز فضا قرار گیرند. به عنوان مثال، یک چراغ آویز بر روی میز نشیمنی یک نقطه تمرکز برای فضای نشیمنی است.

 

  • روشنایی تقسیم‌شده:

    از چراغ‌ها و منابع نوری که نور را تسقیم کنند بهره ببرید. این به ایجاد یک نوری نرم و بدون سایه کمک می‌کند و از تأثیرات نورپردازی سخت اجتناب می‌شود.

 

  • اندازه مناسب:

    اندازه چراغ‌ها باید با ابعاد و ارتفاع فضا مطابقت داشته باشد. چراغ‌های بزرگ در فضاهای کوچک ممکن است غیرمناسب باشند و برعکس.

 

  • ایجاد توازن در دکوراسیون:

    چراغ‌ها می‌توانند به عنوان عناصر دکوراتیو در داخل منزل عمل کنند. انتخاب چراغ‌هایی با طراحی و سبکی که با دکوراسیون منزل همخوانی داشته باشد، به ایجاد توازن و هماهنگی ظاهری کمک می‌کند.

 

  • احترام به خطوط معماری:

    قرار دادن چراغ‌ها به گونه‌ای که با خطوط معماری فضا همخوانی داشته باشد بسیار مهم است. معمولاً چراغ‌های نصب شده در سقف باید با خطوط سقف هماهنگ باشند.

 

  • استفاده از سیستم‌های کنترل نور:

    از سیستم‌های کنترل نوری نظیر دیمرها یا نورپردازی هوش مصنوعی برای تنظیم شدت نور و تطابق آن با نیازها و مزاج مختلف استفاده کنید.

 

  • اطلاع از راهکارهای ضد‌افکنش:

    از چراغ‌ها و پوشه‌های مناسبی برای کنترل افکنش نوری استفاده کنید تا از ایجاد سایه‌های ناخواسته و افکنش نوری جلوگیری شود.

 

با رعایت این نکات، می‌توانید چراغ‌ها را به بهترین شکل ممکن در فضاهای داخلی منزل مسکونی قرار داده و نورپردازی اثربخشی را ایجاد کنید.

 

اصول-طراحی-نورپردازی-داخلی-منازل-4

کنترل‌های نور:

از سیستم‌های کنترل نور برای تنظیم شدت و مزاج نور به تطابق با نیازهای مختلف و مزاج‌های مختلف استفاده کنید. از سوئیچ‌های دیمر و راهکارهای نور هوش مصنوعی برای انعطاف‌پذیری استفاده کنید.

کنترل‌های نور در طراحی نورپردازی داخلی منازل مسکونی اهمیت بسیاری دارند، زیرا به شما امکان می‌دهند تا شدت نور و مزاج نور را تطابق دهید و فضای منزل را به بهترین شکل ممکن ارتقا دهید. در ادامه، می‌توانید با کنترل‌های نور در طراحی نورپردازی داخلی منازل مسکونی آشنا شوید:

 

  • دیمرها:

دیمرها ابزارهایی هستند که به شما امکان می‌دهند شدت نور را کنترل کنید. این ابزارها به شما امکان می‌دهند نور را افزایش یا کاهش دهید، بنابراین می‌توانید میزان روشنایی را به مزاج و نیازهای مختلف تطابق دهید.

 

  • تایمرها:

تایمرها به شما اجازه می‌دهند تنظیم کنید که چراغ‌ها در زمان‌های خاصی روشن یا خاموش شوند. این می‌تواند به تنظیمات خروجی نور در ساعات خاص از روز کمک کند و از مصرف انرژی صرفه‌جویی کند.

 

  • سیستم‌های کنترل هوش مصنوعی:

این سیستم‌ها از فناوری‌های هوش مصنوعی بهره می‌برند تا نور را بر اساس شرایط مختلف محیط کنترل کنند. می‌توانند نور را بر اساس میزان روشنایی طبیعی یا حتی حضور افراد در فضا تنظیم کنند.

 

  • کنترل از راه دور:

کنترل‌های نور از راه دور به شما امکان می‌دهند تا چراغ‌ها را از دور روشن یا خاموش کنید و شدت نور را تنظیم کنید. این ابزارها می‌توانند به شما امکان می‌دهند از هر نقطه از منزل به راحتی کنترل نور داشته باشید.

 

  • سیستم‌های کنترل یکپارچه:

این سیستم‌ها به شما امکان می‌دهند تا چراغ‌ها و منابع نور مختلف را از یک مکان مرکزی کنترل کنید. می‌توانید تنظیمات نور را برای تمام منزل خود یا اتاق‌های خاصی تغییر دهید.

 

  • کنترل‌های صوتی و صفحه لمس:

تکنولوژی‌های کنترل نوری نظیر کنترل‌های صوتی (از طریق دستیارهای صوتی همچون Siri یا Google Assistant) و کنترل‌های صفحه لمس برای سهولت کنترل نور به کار می‌روند.

 

  • کنترل از طریق تلفن همراه:

بسیاری از سیستم‌های نورپردازی امکان کنترل نور از طریق تلفن همراه را فراهم می‌کنند. این به شما اجازه می‌دهد تا نور را از دور تنظیم کنید و حتی تنظیمات زمانی برای روشن شدن و خاموش شدن چراغ‌ها انجام دهید.

 

  • استفاده از سنسورها:

سنسورها می‌توانند تشخیص دهنده‌های نور محیط، حرکت، یا حضور انسان باشند. این سنسورها به شما امکان می‌دهند که نور را به صورت اتوماتیک تنظیم کنید بر اساس شرایط محیطی و حضور افراد.

 

کنترل‌های نور این امکان را فراهم می‌کنند تا نورپردازی داخلی منزل را به صورت دقیق و هوشمندانه تنظیم کنید و از راحتی، صرفه‌جویی در انرژی و ایجاد مزاج مطلوب در فضاها بهره‌برید.

 

 

هماهنگی رنگ:

رنگ‌های دیوارها، سقف و مبلمان باید با طراحی نور همخوانی داشته باشند. رنگ‌های مختلف می‌توانند با نور تعامل داشته و تأثیرات بصری و مزاج‌ها مختلفی ایجاد کنند.

هماهنگی رنگ در طراحی نورپردازی داخلی منازل مسکونی یک عنصر کلیدی است که به شما امکان می‌دهد از نور به بهترین شکل ممکن برای ایجاد جو و جذابیت داخلی فضاها استفاده کنید. در ادامه، نکاتی برای هماهنگی رنگ در طراحی نورپردازی داخلی منازل مسکونی آورده شده است:

 

  • تطابق با رنگ‌های دیوارها و مبلمان:

هماهنگی نورپردازی با رنگ‌های دیوارها، سقف و مبلمان فضا بسیار مهم است. مطلب اصلی این است که نور را به گونه‌ای انتخاب کنید که با رنگ‌های محیط همخوانی داشته باشد و به تضادهای ناخواسته نیازی نداشته باشید.

 

  • تاکید بر نقاط تمرکز:

در اکثر موارد، فضاها نقاط تمرکز خاصی دارند که ممکن است به نورپردازی بیشتری نیاز داشته باشند. معمولاً از چراغ‌ها و نورهای تاکسیدنی برای تاکید بر این نقاط استفاده می‌شود.

 

  • انتخاب رنگ نور مناسب:

انتخاب رنگ نور مناسب بسیار مهم است. نور گرم (مانند نورهای زرد یا قرمز) جو آرامشی ایجاد می‌کند، در حالی که نور سرد (مانند نورهای آبی یا سفید) انرژی و بیداری را افزایش می‌دهد. بر اساس هدف و مزاج دلخواه خود، می‌توانید از این دو نوع نور بهره‌برید.

 

  • تنظیم شدت نور:

    شدت نور می‌تواند از تأثیرات بزرگی بر روی جو داخلی فضاها داشته باشد. با تغییر شدت نور، می‌توانید از جلوه‌های مختلفی استفاده کنید. به عنوان مثال، در موقعیت‌های آرامش، می‌توانید از نوری نرم و پراکنده استفاده کنید.

 

  • تعادل نور و سایه:

    تعادل میان نور و سایه بسیار مهم است. نور نباید به شدت روشن یا تاریک باشد. باید تاکید بر توازن داشته باشید تا فضاها احساس تعادل و آرامش کنند.

 

  • تطابق با تزئینات و اشیاء داخلی:

    هماهنگی نورپردازی با تزئینات و اشیاء داخلی مثل قاب عکس، مجسمه‌ها و گلدان‌ها نیز بسیار مهم است. نور می‌تواند این اشیاء را برجسته کند و جلوه‌ی زیبایی به آنها بدهد.

 

  • انعطاف‌پذیری:

    در نهایت، هماهنگی نورپردازی باید انعطاف‌پذیر باشد تا بتوانید در طول روز و در شرایط مختلف نیازهای نوری را تنظیم کنید.

 

هماهنگی رنگ در طراحی نورپردازی داخلی منزل مسکونی به شما اجازه می‌دهد تا از نور به بهترین شکل ممکن برای ایجاد مزاج و جو دلخواه خود استفاده کنید و فضاهای داخلی را به بهترین شکل ممکن تزیین کنید.

 

انتخاب چراغ:

چراغ‌ها را طبق استایل طراحی داخلی منزل و اندازه و سبک آن انتخاب کنید. عواملی مانند اندازه، پوشش و سبک در نظر گرفته شوند.

انتخاب چراغ‌ها در طراحی نورپردازی داخلی منازل مسکونی اهمیت بسیاری دارد، زیرا نوع و مکان قرارگیری چراغ‌ها تأثیر زیادی بر جلوه و احساس داخلی فضاها دارد. در ادامه، نکاتی برای انتخاب چراغ‌ها در طراحی نورپردازی داخلی منازل مسکونی آورده شده است:

 

  • انتخاب چراغ‌ها با توجه به نوع فضا:

نوع فضا که نورپردازی می‌شود بسیار مهم است. برای هر نوع فضا (نظیر نشیمنی، آشپزخانه، اتاق خواب یا حمام) نیازمندی‌های مختلفی از نور دارید. به این نکته توجه کنید که چه نوع چراغی (مثل آویز، نورهای دیواری یا نورهای میزی) مناسب فضاست.

 

  • انتخاب اندازه مناسب:

اندازه چراغ‌ها باید با ابعاد فضا و مکانی که در آن نصب می‌شوند، مطابقت داشته باشد. چراغ‌های بزرگ در فضاهای کوچک ممکن است زیبایی فضا را مخدوش کنند و برعکس.

 

  • تطابق با دکوراسیون:

چراغ‌ها می‌توانند عناصر دکوراتیوی مهمی باشند. انتخاب چراغ‌ها با طراحی و سبکی که با دکوراسیون منزل همخوانی دارد، به ایجاد توازن و هماهنگی ظاهری کمک می‌کند.

 

  • انتخاب منبع نور مناسب:

نوع منبع نوری که در چراغ استفاده می‌شود نیز بسیار مهم است. معمولاً از لامپ‌های LED با کارایی بالا و مصرف انرژی کم برای چراغ‌ها استفاده می‌شود. همچنین، نوع لامپ می‌تواند رنگ نور تولیدی را تحت تأثیر قرار دهد.

 

  • توجه به تأثیر نور:

نیازهای نوری فضا بستگی به کارکردهای آن دارد. برای نمونه، در اتاق خواب به چراغ‌های با نور نرم و آرامش‌بخش نیاز است، در حالی که در آشپزخانه به نور تمرکزی برای کارهای پخت و پز نیاز دارید.

 

  • تأثیرات نورپردازی:

به تأثیراتی که می‌خواهید از نورپردازی به دست بیاورید توجه کنید. اگر نور را به نحوی تنظیم کنید که به اشیاء یا ویژگی‌های خاص داخلی فضا توجه جلب کند (نظیر تابلوها یا یک نیشابورگ)، به نور اثربخش می‌پردازید.

 

  • بررسی میزان مصرف انرژی:

از لحاظ محیطی و اقتصادی می‌توانید از چراغ‌ها با مصرف انرژی کم (مانند لامپ‌های LED) استفاده کنید. این اقدام به صرفه‌جویی در هزینه‌های انرژی و حفاظت از محیط زیست کمک می‌کند.

 

  • تنظیمات کنترل نور:

توجه کنید که آیا چراغ‌ها دارای قابلیت تنظیم شدت نور (دیمر) هستند یا نه. این امکان به شما اجازه می‌دهد تا شدت نور را تطابق دهید و از انعطاف بیشتری در نورپردازی داخلی بهره‌برید.

 

  • توجه به نصب و نگهداری:

ممکن است نیاز به نصب و نگهداری چراغ‌ها داشته باشید. از این نظر مطالعه کنید که چه میزان زمان و هزینه برای نصب و نگهداری لازم است.

 

  • آزمایش و خطا:

بهترین روش برای انتخاب چراغ‌ها، آزمایش و خطا است. قبل از نصب نهایی چراغ‌ها، می‌توانید منابع مختلف نوری را برای مدتی امتحان کنید تا ببینید کدام نوع بهترین جلوه را ایجاد می‌کند.</p>

 

با رعایت این اصول، می‌توانید چراغ‌ها را با دقت انتخاب کنید تا طراحی نورپردازی داخلی منازل مسکونی را به بهترین شکل ممکن انجام دهید و جو دلخواه خود را ایجاد کنید. همچنین جهت مشاهد چراغ های متناسب با فضاهای مسکونی به بخش فروش محصولات روشنایی شرکت سامان نوین تکفام مراجعه کنید

 

نور برای هنر و دکور:

وقتی نقاشی‌ها، مجسمه‌ها یا اشیاء تزئینی را نمایش می‌دهید، از راهکارهای نوری استفاده کنید که ویژگی‌های آن‌ها را برجسته کنند و از تضرر ناشی از اشعه ماوراء بنفش و گرما جلوگیری کنند.

استفاده از نور برای هنر و دکور در طراحی نورپردازی داخلی منازل مسکونی می‌تواند جلب توجهی بسیاری به داخلی فضاها و تزیین منزل را بهبود ببخشد. در این زمینه، می‌توانید از نکات زیر برای استفاده بهینه از نور به منظور هنر و دکور در طراحی نورپردازی داخلی منازل مسکونی بهره ببرید:

 

  • نور مخفی :

    نور مخفی با نصب نور در جاهای مخفی و یا پشت دکوراسیون به شما اجازه می‌دهد تا نور را به صورت نهانی توزیع کنید. این نوع نورپردازی در اصول طراحی نورپردازی داخلی منازل یک احساس معنایی و مرموز ایجاد می کند.

 

  • رنگ نور: انتخاب رنگ مناسب برای نور بسیار مهم است. رنگ نور می‌تواند تأثیر زیادی بر روی جو داخلی فضاها داشته باشد. برای مثال، نور گرم می‌تواند جلوه‌ای آرامش‌بخش و دلنشین به فضاها بدهد، در حالی که نور سرد احساس انرژی و بیداری ایجاد می‌کند.

 

  • تنظیم شدت نور:

    تنظیم شدت نور به شما امکان می‌دهد تا نور را بر اساس نیازهای فضا تنظیم کنید. در زمان‌های مختلف از روز و در شرایط مختلف، می‌توانید شدت نور را تغییر دهید تا بهترین جلوه را داشته باشید.

 

  • ترکیب نور و سایه:

    ترکیب مهارتی از نور و سایه می‌تواند جلوه‌های جذابی را ایجاد کند. با تعادل دادن بین نور و سایه می‌توانید افعال و واکنش‌های مختلف در فضاها ایجاد کنید.</p&gt;

 

هنر و دکور در اصول طراحی نورپردازی داخلی منازل مسکونی می‌تواند به شما امکان می‌دهد تا جلوه‌های منحصر به فردی را در فضاهای خود ایجاد کنید و منزل خود را به بهترین شکل ممکن تزیین کنید. این نکات به شما کمک می‌کنند تا از نور به بهترین شکل ممکن برای هنر و دکور استفاده کنید.

 

انعطاف‌پذیری:

طراحی نورپردازی ایجاد کنید که انعطاف‌پذیر و قابل تطابق با انواع مختلف نیازها و زمان‌های روزانه باشد.

 

طراحی محوری برای کاربران:

اطمینان حاصل کنید که طراحی نور محوری برای کاربران منزل به‌راحتی قابل استفاده باشد و کنترل‌ها و سوئیچ‌ها در مکان‌های مناسب قرار داده شوند.

 

با رعایت این اصول، می‌توانید طراحی نورپردازی متعادل و موثری برای داخلی‌های مسکونی ایجاد کنید که به عملکرد و زیبایی فضا کمک می‌کند.

روشنایی-فضای-اداری
25 اکتبر
روشنایی, مقالات روشنایی عمومی, مقالات سیستم های الکتریکال

طراحی نورپردازی محیط های اداری

طراحی نورپردازی محیط های اداری

طراحی نورپردازی محیط های اداری نیازمند توجه و انجام تعدادی از الزامات می باشد. در هر پروژه، طراحان با چالشی مواجه می‌شوند که باید مقررات و استانداردها، اهداف اقتصادی، شرایط ساخت و ساز، و جنبه‌های طراحی را در یک مفهوم یکپارچه ترکیب کنند.

 

در آغاز هر پروژه طراحی نورپردازی اداری، برای طراحان روشنایی اهمیت دارد که برای هر محیط کار مورد نیاز، سه پرسش زیر را مطرح کنند:

 

  • چرا نورپردازی می‌کنیم؟ فضای مورد نظر چه اهمیت استراتژیک ، معماری و یا کارکردی در آن محیط دارد؟

 

  • نور مورد نیاز فضا چه مقدار می باشد ؟ با توجه به کاربری محیط  مورد طراحی، میزان و نوع نور آن فضا چه مقدار باید باشد که باعث بهبود راندمان و سلامت افراد در آن محیط شود ؟

 

  • راهکار نورپردازی ایده‌آل چیست؟ کدام استراتژی نورپردازی و روش‌های نورپردازی به عنوان پایه برای طراحی نور آن فضا مناسب هستند؟

 

 

کیفیت نور در محیط های اداری (فضای کار)

در طراحی نورپردازی محیط های اداری، طراح روشنایی مورد نیاز هر قسمت را متناسب با کاربری و نوع کاری که در آن صورت می پذیرد طراحی می گردد.  چراغ ها با میزان درخشندگی مناسب و در عین حال شدت پخش نور گسترده ، ضمن تامین روشنایی محیط، راحتی بصری مناسبی را نیز فراهم می‌کنند و باعث به دست‌آوردن نور مطلوب و دلپذیر در محیط می گردند.

روشنایی-نقطه-ای-اداری

کیفیت نور برای ادارات شامل در نظر گرفتن نیازهای خاص کاربران و ایجاد یک محیطی که به تأمین راحتی بصری و افزایش بهره‌وری کمک می‌کند خلاصه می‌گردد. در زیر به نکات کلیدی مرتبط با نورپردازی منطقه ‌ای (هر محیط متناسب با کاربرد آن)  در ادارات اشاره شده است:

  • تجزیه و تحلیل نورپردازی منطقه‌ای در نور پردازی اداری:

    تجزیه و تحلیل دقیق نیازهای نورپردازی در هر محیط از اداره بسیار مهم است. این تجزیه و تحلیل به درک وظایف و فعالیت‌های خاصی که در نواحی مختلف اتفاق می‌افتد کمک می‌کند.

 

  • کنترل درخشندگی:

    جهت اطمینان از راحتی بصری و کاهش حداکثری درخشندگی، استفاده از چراغ ها با حداقل میزان درخشندگی بسیار مهم است. درخشندگی می‌تواند مزاحم و ناراحت‌کننده برای کارکنان اداری باشد، بنابراین مدیریت مناسب آن ضروری است.

 

  • شدت نور محیطی:

    شدت نور محیطی به توزیع یکنواخت نور در صفحه افقی اشاره دارد. شدت نور محیطی بالا، به ویژه بر روی میزهای کار، اهمیت بالایی دارد زیرا تأمین نور یکنواخت باعث کاهش سایه بر روی سطح کار می‌ گردد.

 

  • نورپردازی میز کار:

    طراحی روشنایی میز کار در فضای اداری می‌تواند تأثیر مستقیمی بر راحتی کارکنان و بهره‌وری آن‌ها داشته باشد. در زیر، مهمترین نکات مرتبط با طراحی روشنایی میز کار در فضای اداری آورده بیان شده است:

 

        • نوع نورپردازی: روشنایی میز کار باید مناسب با نوع کاری انجام شده در هر فضای اداری باشد. برای مثال، کارکنانی که با اسناد یا جزئیات کوچک کار می‌کنند، نیاز به نورپردازی با شدت بالا دارند. در حالی که در فضاهای ملاقات و کنفرانس، نورپردازی آرام و ملایم ممکن است مناسب‌تر باشد.
        • توزیع یکنواخت نور: نورپردازی باید به گونه‌ای باشد که نور به طور یکنواخت بر روی میز کار پخش شود و تغییرات میزان شدت نور کمتر باشد. این امر به جلوگیری از خستگی چشمی و افزایش تمرکز کمک می‌کند.
        • جلوگیری از برخورد نور با مانیتور: نورپردازی باید به گونه‌ای باشد که نور مستقیم به مانیتور کارمندان نخورد و باعث تابش بازتابی مزاحم نشود. این امر می‌تواند با استفاده از چراغ های مخصوص و نیز روشنایی ملایم کناری و یا نورپردازی از بالا انجام شود.
        • رنگ نور: در طراحی روشنایی میز کار انتخاب رنگ نور نیز اهمیت بالایی دارد. نور طبیعی ممکن است راحتی کارکنان را افزایش دهد، در حالی که نور سرد معمولاً برای کارهای دقیق مناسب‌تر است.

در نهایت، بهترین روشنایی میز کار در فضای اداری باید نیازهای کارکنان را مد نظر قرار دهد و به عوامل انرژی‌محوری، تعهد به محیط زیست، و افزایش بهره‌وری توجه داشته باشد.

 

نور-پردازی-اداری

 

 

  • راحتی بصری:

    نور نباید ناراحتی یا خستگی بصری ایجاد کند. در یک طراحی مناسب عواملی مانند دمای رنگ نور، کیفیت نور و میزان شدت نور بررسی و محاسبه می گردد تا محیطی با راحت بصری ایجاد کند.

 

  • نورپردازی سطوح عمودی:

    نورپردازی سطوح عمودی در فضاهای اداری اهمیت بالایی دارد زیرا می‌تواند به ترتیب و شکل ظاهری فضا تأثیر گذارد و بر راحتی و کارایی کارکنان تأثیر بگذارد.

 

  • سیستم‌های کنترل روشنایی:

    سیستم کنترل روشنایی در ادارات به منظور بهینه‌سازی مصرف انرژی و افزایش راحتی و کارایی کارکنان مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سیستم‌ها می‌توانند از انواع مختلفی باشند، اما معمولاً شامل موارد زیر هستند:

 

          • سنسورهای نور: سنسورهای نور به کنترل سطح نورپردازی در ادارات کمک می‌کنند. این سنسورها معمولاً قادر به اندازه‌گیری میزان نور محیط هستند و می‌توانند به طور خودکار تنظیمات روشنایی را تغییر دهند تا تطابق مناسبی با شرایط روز و شب داشته باشند. این کمک به کاهش مصرف انرژی منجر می‌شود.
          • زمانبندی و تایمرها: ادارات معمولاً تایمرها و زمانبندی‌ها برای تعیین زمان‌های روشنایی مخصوص دارند. برای مثال، روشنایی محافل کاری در ساعات کاری فعال می‌ماند و در ساعات غیرکاری خاموش می‌شود.
          • کنترل از راه دور: در برخی موارد، کارکنان و مدیران می‌توانند از راه دور تنظیمات روشنایی را کنترل کنند. این امکان از طریق سیستم‌های کنترل از راه دور و به وسیله نرم‌افزارهای مخصوص فراهم می‌شود.
          • استفاده از منابع نورپردازی با کارآیی بالا: ادارات معمولاً از منابع نورپردازی با کارآیی بالا مانند لامپ‌های LED استفاده می‌کنند. این نوع لامپ‌ها کم مصرف هستند و عمر طولانی دارند.
          • هماهنگی با سیستم‌های مرتبط: سیستم کنترل روشنایی در ادارات معمولاً با سیستم‌های HVAC (گرما، تهویه، و تهویه مطبوع) و سیستم‌های ایمنی ادغام می‌شود. این ایجاد هماهنگی به بهبود کلی انرژی و مدیریت محیطی کمک می‌کند.
          • گزارش‌دهی و مانیتورینگ: برای مدیریت بهینه مصرف انرژی و رصد کارایی سیستم، سیستم‌های کنترل روشنایی معمولاً قابلیت گزارش‌دهی و مانیتورینگ را دارند تا اطلاعات مربوط به مصرف انرژی و عملکرد روشنایی را در اختیار مدیران قرار دهند.

سیستم‌های کنترل روشنایی در ادارات نقش مهمی در بهبود کارایی انرژی و کاهش هزینه‌ها ایفا می‌کنند و به همراه با ایجاد محیطی راحت و مناسب برای کارکنان کمک می‌کنند.

  • تطابق با مقررات :

    طراحی نورپردازی ادارای می بایست مطابق با مقررات و استانداردهای ملی و بین‌المللی باشد تا ایمنی و کارایی مناسب را برای کارکنان فراهم کند. در ادامه، مقررات و نکات مهمی را که باید در نظر گرفته شوند به شما معرفی می‌کنم:

 

            • نورپردازی مناسب: روشنایی باید به اندازه کافی مناسب باشد تا کارکنان بتوانند به راحتی کار کنند ، اما نباید تابش نور بی‌موردی در محیط وجود داشته باشد. این امر می‌تواند توسط مهندسان نورپردازی حرفه‌ای بر اساس استانداردها و نیازهای خاص هر اداره طراحی شود.
            • توجه به افراد با مشکلات دید: مقررات باید به نیازهای افراد با مشکلات دید توجه داشته باشد. برای مثال، باید امکان تنظیم روشنایی برای افراد با بینایی ضعیف فراهم شود و طراحی با روشنایی مناسب انجام شود.
            • استفاده از منابع نورپردازی کم مصرف:</strong&gt; در طراحی فضاهای اداری استفاده از منابع روشنایی کم مصرف مانند لامپ‌های LED توصیه می گردد تا به کاهش مصرف انرژی و هزینه‌های اداری کمک شود.
            • اضطراری و ایمنی: نورپردازی باید برای موارد اضطراری و ایمنی مناسب باشد. این شامل فراهم کردن روشنایی اضطراری و خاموشی خودکار در موارد اضطراری می‌ باشد.

 

            • محافظت از زیست محیطی: استفاده از منابع نورپردازی کم مصرف و مواد خالص می‌تواند به حفاظت از محیط زیست کمک کند.

مقررات طراحی روشنایی ممکن است بر اساس منطقه و مقررات محلی نیز متغیر باشد، بنابراین مشورت با مقامات محلی و مهندسان متخصص در این زمینه می‌تواند بسیار مفید باشد.

روشنایی-اداری

 

  • استفاده از نور طبیعی:

    تا حد ممکن می توان از نور طبیعی برای روشنایی فضای اداری استفاده کرد تا به کاهش وابستگی به نور مصنوعی کمک کند. اما نباید استفاده از نور طبیعی سبب شود که در هنگام طراحی مقدار نور مصنوعی را از مقدار استاندارد و مورد نیاز کمتر در نظر گرفت ، زیرا این کار در زمان نبود نور طبیعی مانند هوای ابری ، یا در زمستان که مدت طول روز کوتاه تر از سایر فصول می باشد، نور مورد نیاز در محیط کار فراهم نمی گردد، بنابراین برای استفاده از نور طبیعی می بایست در هنگام طراحی نورپردازی اداری میزان روشنایی را بدون در نظر گرفتن مقدار نور طبیعی محاسبه کنیم، سپس با استفاده از ابزارهای کنترلی، میزان شدت نور سیستم روشنایی را با توجه به میزان نور طبیعی کم یا زیاد کنیم.

 

در انتها قابل ذکر است که با رعایت موارد اشاره شده می توان به یک نور پردازی مناسب در فضای مورد طراحی برسیم  که نورپردازی مناسب در فضاهای اداری دارای مزایای متعددی است که از جمله آن می توان به ارتقاء کیفیت محیط کاری و بهره‌وری کارکنان، کاهش مصرف انرژی تاثیر روحی و روانی مثبت کارکنان و … اشاره کرد.کمک می‌کند.

از این رو شرکت سامان نوین تکفام در بخش آتلیه طراحی روشنایی خود با استفاده از کارشناسان و متخصصان دوره دیده خود شما را در طراحی مناسب دفاتر کار و ادارات خود راهنمایی نمایید

 

 

چراغ-پارکی-ایستاده
12 آگوست
روشنایی, مقالات سیستم های الکتریکال

چراغ پارکی

 چراغ پارکی

نور مورد نیاز جهت تامین روشنایی یک محوطه، پارک یا فضای سبز معمولا توسط چراغ های فضای باز تامین می شود، این چراغ ها دارای انواع مختلفی می باشد که یکی از آنها چراغ های پارکی می باشند، چراغ های پارکی یا اصطلاحا ایستاده چراغهایی هستند که دارای ارتفاع بلند، متوسط و کوتاه می باشند و دارای درجه حفاظتی IPX4 به بالا هستند.

 

-چراغ-ایستاده-تاژنگ مدل-280

ویژگی های چراغ های پارکی

چراغ های پارکی جزء گروه بندی چراغ های فضای آزاد محسوب می شوند. این چراغ ها همچنین با نام چراغ بولارد هم شناخته می شوند. هنگامی که از چراغ ایستاده برای روشنایی مسیر عبورعابران و روشن کردن موانع احتمالی استفاده می شود، میزان اهمیت چراغ های روشنایی بیشتر معلوم می شود.

میزان دامنه نور و توزیع صحیح برای روشن کردن فضاهایی پارکی، باغ های شخصی، مسیرهای حیاط  باید مورد توجه قرار بگیرد. این نورها نه بایستی خیرگی ایجاد کنند نه بایستی فقط جنبه زیبایی داشته باشند. بلکه باید همه این موارد را در نظر گرفت تا عابران پیاده مسیر مناسب را با اطمینان طی کنند.

چراغ پارکی مدرن

چراغ های پارکی در سالیان گذشته دارای تحولاتی در طراحی شده اند که اغلب آنها به صورت مدرن می باشند که در ظاهر دارای تفاوتهای زیادی با نمونه های قدیمی خود می باشند.

معمولا بیشتر استفاده از چراغ های پارکی مدرن در طراحی ویلاها و مجتمع های تجاری می باشد. امروزه در بازار می توان انواع این چراغ ها را با قیمت های متفاوت پیدا کرد. دلیل تفاوت این چراغ به دلیل نوع کیفیت آنها می باشد.

عوامل موثر در کیفیت این چراغ ها شامل جنس بدنه ، نوع رنگ بدنه، سیستم رنگ آمیزی آن و نوع منبع روشنایی می باشد.

چراغ ایستاده-تاژنگ -مدل-250 

جنس بدنه چراغ پارکی:

چراغ های پارکی دارای جنس های مختلفی می باشند که از پر کاربردترین آنها می توان به جنس بدنه آهن و آلومینیوم اشاره کرد.

معمولا بهترین چراغ های پارکی موجود در بازار دارای بدنه ای از جنس آلومینیوم می باشد ، فلز آلومینیوم یکی از پرکاربردترین و سبک‌ترین فلزهای به کاررفته در بدنه‌ی انواع چراغ‌ها می باشد که دارای محاسن بسیاری می باشد که یکی از آنها وزن کم آن است که تقریبا چراغ با بدنه آلومینیوم دارای وزنی برابر یک سوم وزن چراغ با بدنه آهن است ، از دیگر خصوصیات فلز آلومینیوم می توان به مقاوم بودن در برابر رطوبت و زنگ زدگی اشاره کرد. از طرف دیگر بزرگترین عیب وارده به فلز آلومینیوم می توان به استحکام کم آن نسبت به آهن و فولاد اشاره کرد.

در این رابطه برای استحکام آلومینیوم مورد استفاده در بدنه چراغ ها آنها را در هنگام تولید در فرآیند شیمیایی با منیزیم و سیلیکون ترکیب می کنند که این امر سبب می شود که آلومینیوم مورد استفاده مقاومتی شبیه به فلز فولاد پیدا کند.

رنگ بدنه چراغ پارکی:

رنگ مورد استفاده در چراغ های پارکی یا چراغ های فضای باز می بایست دارای مقاومت بالایی در شرایط آب و هوایی مختلف داشته باشد.

در چراغ های فضای آزاد رنگ استفاده شده علاوه بر جنبه زیبایی وظیفه محافظت از چراغ در برابر شرایط محیطی را نیز بر عهده دارد.

در کنار نوع رنگ مورد استفاده در بدنه چراغ ها، تکنولوژی و فرآیند رنگ آمیزی چراغ ها دارای درجه حائز اهمیتی می باشد، زیرا اگر رنگ استفاده شده دارای چسبندگی ضعیف و مقاومت کم در برابر ضربه داشته باشد، پس از نصب در صورت برخورد با اجسام دچار خراشیدگی و پس از آن نفوذ رطوبت به قسمت زیرین رنگ و در نتیجه برآمدن رنگ چراغ می شود.

معمولا رنگ مورد استفاده در صنایع روشنایی از نوع الکترواستاتیک پودری می باشد. از  ویژگی‌های مختلف این نوع پوشش رنگ می توان به موارد زیر اشاره کرد:

مقاومت سطحی خوب

سختی عالی

انعطاف‌پذیری بالا

چسبندگی فوق‌العاده

مقاومت در برابر ضربه

رنگ‌های الکترواستاتیک علاوه بر دوام بیشتر کارایی بالاتری نسبت به سایر انواع رنگ‌ها و پوشش‌های صنعتی دارند؛ چرا که ذرات رنگ‌ دانه پودری به‌ صورت الکتروشیمیایی روی سطوح اعمال می‌شوند. در نتیجه لکه پذیری، ظرافت بالا، زمان خشک شدن کوتاه و سطحی بی‌عیب و نقص را در نتیجه کار ارائه می‌شود.

منبع روشنایی:

منبع نور مورد استفاده برای چراغ پارکی معمولا از لامپ های رشته ای ، کامپکت و یا LED می باشد ، با توجه به محل استفاده و نوع چراغ این نوع منابع نوری انتخاب می گردند اما به طور کلی استفاده از منابع روشنایی LED با کیفیت ضمن بهرمندی از کیفیت پخش نور دریافتی از چراغ ، باعث افزایش طول عمر و راندمان چراغ می گردد.

استفاده از منبع روشنایی LED در چراغ های پارکی مدرن علاوه بر جنبه زیبایی، کمک می کند تا 70 درصد در مصرف انرژی صرفه جویی گردد. همچنین استفاده از این نوع منبع روشنایی می تواند به کاهش هزینه های عملیاتی مداوم و ایجاد نور مناسب برای هدف مورد نظر کمک کند.

لامپ LED

بکی از مزیت های استفاده از منابع روشنایی LED نسبت به سایر منابع روشنایی کیفیت نور آن است.

کیفیت نور ارائه شده در این منبع روشنایی LED در قیاس با منبع روشنایی سدیم که در گذشته بیشترین استفاده را در روشنایی فضاهای باز داشته است، دارای درخششی ملایم و رنگ نور سفید تر می باشد که سبب می شود رنگ ها با کیفیت بالاتر دیده شوند که باعث کیفیت بصری بهتر در محیط می گردد.

چراغ های تاژنگ

چراغ های پارکی سری تاژنگ یکی از انواع چراغ های پارکی مدرن است. این چراغ ها دارای انواع مختلف است. چراغ ها دارای اندازه های مختلف است. که هر کدام با کد محصول خود مشخص شده اند. در این رابطه در هنگام سفارش گذاشتن این سری محصولات برای فهمیدن اندازه چراغ از روی کد محصول باید به این نکته اشاره کرد که چراغ هایی که با کد 1 آغاز می گردند دارای اندازه کوناه می باشند و چراغ های پارکی و بلند دارای کد با ابتدا 2 می باشند.

همچنین کد سری 3  مختص چراغ های دیواری است.

 

همه چیز در مورد سیستم صاعقه گیر
16 فوریه
مقالات سیستم های الکتریکال

روش های طراحی و اجرای سیستم صاعقه گیر(برق گیر)

حفاظت در برابر صاعقه

رعد و برق و صاعقه از پدیده های طبیعت است که از دیرباز صدمات و لطمات زیادی به بشر و زندگی او زده است. تا مدتها انسان در برابر آن بی دفاع و محکوم به شکست بوده است.
دیر زمانی است انسان توانسته است کم و بیش به مکانیسم ایجاد شدن صاعقه آشنا شود. و نیز نحوه حفاظت خود (صاعقه گیر) و ساخته های خود در مقابل آن آگاهی داشته باشد.
رعد و برق تخلیه انرژی الکتریکی بین دو ابر با بارهای الکتریکی متضاد در آسمان و صدای مهیب ناشی از آن است. صاعقه عبارتست از تخیه الکتریکی یک ابر با زمین است.

دلایل و مکانیسم وقوع صاعقه

تغییرات و نوسانات که باعث تغییرات در هوای محیط می شود باعث تنوع بیشماری در کیفیت فیزیکی هوا هستند. پاره ای از این تغییرات جوی نظیر درجه حرارت و میزان رطوبت هوا باعث ایجاد ابرهای طوفانی می شود.

این ابرها به شکل سندان بوده و از نوع کومولومبوس با ارتفاع زیاد (حدود 9000 متر)هستند که سطوح پایین آن از قطرات آب و سطوح بالایی آن از کریستالهای یخ تشکیل شده است. جابجایی شدید این ابر در داخل توده خود ، قطرات آب باردار ( بار الکتریکی منفی) تولید نموده و کریستالهای یخ بار مثبت به خود می گیرند. گاهی هم بار مثبت در قسمت پایین ابر بین بارهای مثبت ومنفی نزدیک به زمین اختلاف پتانسیلی بین زمین و ابر بوجود می آورد ( در حدود 10 تا 15 کیلو ولت بر متر) که تخلیه آن به زمین غیر قابل اجتناب می گردد. طوفان و رعد و برق زمانی حادث می شود که در زمان مخصوص قطعه ابری به هر دلیل باردار شود.

انواع طوفان

طوفان گرم: حرکت هوا گرما گرفته از زمین آفتاب خورده به سوی طبقات بالاتر
طوفان جبهه ای : حرکات مکرر هوای سرد طبقات فوقانی به سمت پایین و جایگزینی آن با هوای گرم
با توده شدن ابرهای باردار ناشی از سایش جریانات هوا ذرات بار منفی بیشتر و بیشتر شده و مجموعه آنها به حدی می رسد که باید با قطعه ابر دیگر و یا زمین تخلیه گردد. معمولاً نود درصد تخلیه هایی که به زمین صورت می گیرد، با یک جرقه کمرنگ ضعیف به نام Leader Stroke شروع می شود که به طرف زمین جهت می گیرد و هنگام حمله به طرف زمین مانند شاخه های درخت به اطراف انشعاباتی دارد که اصلی نیستند ولی هر یک از آنها سعی می کند خودش را زودتر از دیگران به زمین برساند و در این هنگام نزدیکترین انشعابات به زمین بالاترین پتانسیل منفی را به خود می گیرد.

انواع صاعقه

در هوای کشورما 90% صاعقه ها از نوع منفی هستند یعنی تخلیه از طرف ابر با بارهای منفی به زمین صورت می گیرد. گاهگاهی در زمستان در اثر محبوس شدن بارهای مثبت در میانه ابری با بار منفی (شرایط ایجاد طوفان) حمله با بار مثبت به زمین انجام می شود . این نوع صاعقه ، صاعقه مثبت نامگذاری می شود. هر وقت شرایط الکتریکی اتمسفر اجازه دهد، هر دو نوع صاعقه می تواند رخ دهد. نتیجه آن را مثبت از پایین به بالا و منفی از بالا به پایین نامگذاری می کنند.

صاعقه گیر

صاعقه گیر یک مسیر کم مقاومت برای پتانسیل انباشته شده در ابر به طرف میله ای است که یک سر آن را به وسیله هادی به زمین متصل کرده اند.
اگرچه مسیر اصلی تخلیه از همان نوک آن صورت می گیرد اما به غیر از آن شاخه های فرعی پتانسیل منفی که به طرف زمین در حال تخلیه هستند نیز می تواند به عنوان مسیرهای دیگر به زمین برخورد نماید. بنابراین برای حفاظت ساختمان باید با توجه به تمام جهات محل و تعداد صاعقه گیر ها و ارتفاع و نحوه اتصال آنها را به یکدیگر و زمین در نظر گرفته شود.
برای جذب پتانسیل منفی ابرها ، جریان مثبت بالارونده از زمین همواره سعی می کند از نوک میله صاعقه گیر فراتر اتفاق بیافتد. فاصله تلاقی دو پتانسیل تا نوک میله صاعقه گیر به عنوان محدوده حفاظت نامیده می شود و همیشه مورد توجه سازندگان صاعقه گیر می باشد. به عبارت دیگر هر چه نقطه تلاقی پتانسیل مثبت و منفی از میله صاعقه گیر دورتر باشد محدوده حفاظت شعاع بزرگتری داشته و حفاظت مطمئن تری صورت می گیرد.

صاعقه‌گیرهای PASSIVE (ساده)
1. IEC 1024
2. BS 6651
3. NFPA 78

صاعقه‌گیرهای ACTIVE (الکترونیکی)
1. NFC 17-102

طراحی سیستم های صاعقه گیرمتن کامل مقاله سیستم صاعقه گیر را در لینک زیر دنبال کنید:

روش های طراحی سیستم صاعقه گیر

مقاله در مورد تمامی اصول مربوط به طراحی سیستم های صاعقه گیر

 

گرد آوری و تنظیم: مهندس محمد عابدین
سیستم اعلام و اطفا حریق
28 ژانویه
مقالات سیستم های الکتریکال

سیستم اعلام حریق و اطفاء حریق

اصولاً هدف از بكار بردن سیستم اعلام حریق ، اطلاع از شروع آتش‌سوزي و در نتيجه جلوگيري از توسعه و پيشرفت آن مي‌باشد. بنابراين سيستم اعلام حریق جزء مهمي از سيستم حفاظت در برابر آتش محسوب شده و بايستي مورد بررسي و مطالعه قرار گيرد. سيستم اعلام حريق عبارتست از مجموعه‌اي از دتكتورها، شستي‌ها، آژیرها و مركز اعلام حريق كه توسط سيم‌كشي مناسب به يكديگر متصل گرديده و وقوع آتش را در مرحله اول به ساكنين ساختمان و در مراحل بعدي به مسئولين مربوطه اطلاع مي‌دهد.

طبق مقررات ملي ساختماني ايران مبحث 13 در ساختمان‌هاي مسكوني بيش از 4 طبقه، ساختمان‌هاي اداري، تجاري و مراكز اجتماع مانند سالن‌ها، سينماها، مساجد و … پيش‌بيني سيستم اعلام حريق الزامي است.

معرفی سیستم اعلام حریق

کاربرد سیستم اعلام حریق و هدف از اجرای آن، دو مورد زیر می‌باشد:

حفظ جان انسان‌ها (Life  Protection)

برای حفظ جان انسان‌ها، لازم است آلارم صوتی با شدت صوت (دسی بل – DB) کافی در فضا پخش گردیده، به  طوری که  کلیه افرادی که در معرض  خطر آتش هستند، با اطمینان کامل از وقوع  آتش مطلع شده و ضمناً زمان کافی برای تخلیه  ساختمان و خروج از منطقه خطر را داشته باشند. برای حصول این مقصود، علاوه بر کافی بودن شدت صوتی، بایستی راه‌های خروج اضطراری (پله‌های فرار) قابل مشاهده بوده و بدون مانع، رسیدن افراد به پله‌های مذکور میسر باشد. در صورتی که پله‌های فرار به طور مستقیم قابل مشاهده نباشد، بایستی علائم الکتریکی (با منبع تغذیه بدون وقفه) در فواصل معین  نصب گردند تا به کمک آنها، افراد بتوانند خود را سریعاً  و از کوتاه‌ترین مسیر مطمئن به راه‌های خروج اضطراری برسانند.

حفظ ساختمان و اشیاء موجود در آن

در این سیستم، نقش اصلی به عهده دتکتورهای اتوماتیک (شامل حرارتی، دودی و … ) می‌باشد و متناسب با اهمیت بخش‌های مختلف، تعداد و نوع دتکتورها متفاوت خواهد بود (در ادامه گزارش،  راجع به این دتکتورها، بحث خواهد شد).

انواع مدارهای اعلام حریق

مدارهای اعلام را در یک دسته‌بندی کلی می‌توان به دو گروه دستی محلی (Local-Manual)  و اتوماتیک مرکزی (Automatic-Central)  تقسیم نمود.

مدار دستی همگانی یا محلی

با توجه به پیشرفت‌های حاصله در فن‌آوری سیستم­های اعلام حریق، در حال حاضر، از مدارهای دستی برای کشف و اعلام آتش، استفاده نمی‌شود.

سیستم اتوماتیک مرکزی

این سیستم، علاوه بر شستی و زنگ، دارای دتکتورهای اتوماتیک مختلف و همچنین یک سیستم کنترل مرکزی می‌باشد که علاوه بر اعلام  دستی، امکان اعلام اتوماتیک آتش (در اثر احساس حرارت، دود و …) همچنین اعلام طبقه، قسمت و یا حتی اتاقی که آتش‌سوزی از آن محل شروع شده است، وجود دارد.  (Addressable)در واقع یک سیستم هوشمند (Inteligent) به کمک میکروپروسسور، کلیه فضاهای مورد نظر را به صورت دائمی کنترل و حفاظت می‌نماید. این سیستم نقش مهمی در جلوگیری از وقوع و توسعه آتش دارد.

منطقه‌بندي ساختمان

در مورد ساختمان‌های بزرگ، جهت سهولت پیدا کردن محل وقوع آتش و جلوگیری از سرایت آتش به سایر قسمت‌ها، بایستی ساختمان را “منطقه‌بندی” (ZONING)  نمود.

در مورد منطقه‌بندی ساختمان بایستی عوامل زیر مورد توجه قرار گیرد.
سهولت شناسايی منطقه
قابلیت دسترسی (Accessibility)
ابعاد فضا
دیوارها
امکان تمرکز نیروها در منطقه مورد نظر
مقررات زیر بایستی در مورد منطقه‌بندی ساختمان، رعایت گردد.
منطقه مورد نظر نبایستی از دیوارها و سایر عوامل جداکننده، فراتر رود.
مساحت منطقه نبایستی از 2000 مترمربع بیشتر شود.
هر منطقه بایستی فقط یک طبقه را در برگیرد، مگر در حالات زیر :
در مواقعی که مساحت بنا کمتر از 300 مترمربع باشد.
راه‌پله‌ها، نورگیرها، شفت‌های آسانسور و سایر ارتباطات عمودی.
فاصله هر فرد تا نزدیکترین شسی اعلام یا پله فرار، بیشتر از 30 متر نباشد.

همان‌طور که در بحث سیستم آدرس‌ پذیر (Addressable)  خواهیم دید، این منطقه‌بندی از نظر الکتریکی، فقط برای سیستم‌های متعارف (Conventional) صادق می‌باشد ولی از نظر معماری، در مورد هر دو سیستم آدرس پذیری و متعارف بایستی در نظر گرفته شود. البته مورد “د” (فاصله تا نزدیک‌ترین  شستی اعلام) بایستی در هر دو سیستم ملحوظ گردد.

تجهیزات اصلی سیستم اعلام حریق
شستی اعلام

شستی اعلام با پاسخ زمانی کمتر از 1 ثانیه، در راهروها و درهای خروجی، قسمت‌های ورودی و محل جتماعات نصب شده که با شکسته شدن شینه مخصوص، پیامی به مرکز کنترل اعلام حریق ارسال و از آن پس، عملیات برنامه‌ریزی شده، به اجرا درخواهد آمد.

محل نصب شستی (Call  Point) بایستی دارای چه مشخصاتی باشد؟
حداکثر فاصله برای رسیدن به شستی، از 30 متر بیشتر نباشد.
شستی در ارتفاع 40/1 متری از زمین و در نقطه‌ای کاملاً روشن و قابل دسترس و حتی‌الامکان در محل تقاطع نصب شود.
شستی بایستی به صورت روکار یا نیمه توکار نصب گردد، به طوری که از فاصله دور قابل مشاهده باشد .

آژیر اعلام حریق

آژیر اعلام حریق طبق استاندارد  BS  5839  بایستی مشخصات زیر را دارا باشد:

ردیف فرکانس : 500 تا 10000  هرتز
حداقل سطح صوت : 65 دسی‌بل یا 5 دسی‌بل بیشتر ازحداکثر همهمه (Noise)  موجود در فضا (هرکدام بیشتر باشد).
در اتاق‌های خواب : حداقل 75  دسی‌بل در محل تختخواب.
صدای زنگ به فضاهای زیر نفوذ نمی‌نماید:
بیش از 3 پارتیشن
دیوارهايی که بازشو ندارند (Opening)
فضاهای بزرگ (زنگ‌های نصب شده در راهرو مجاور، برای فضاهای بزرگ کافی نمی باشد).
درفضاهايی که معمولاً همهمه زیاد است و یا صدای بلند زنگ موجب ناراحتی شدید افراد خواهد شد، لازم است لامپ مخصوص  (BEACON)  در کنار زنگ نصب گردد.

انواع آلارم دهنده‌ها

بیزر (Buzzer) : با صدای ضعیف.
زنگ (Bell) : با صدای متوسط.
Electronic Sounder : باتنوع زیاد در سطح صوت، فرکانس و تن صدا (Tone).
سیرن (SIREN) : با صدای بسیار زیاد و مناسب برای فواصل دور.
ملاک های انتخاب آلارم‌دهنده‌ مناسب
همهمه موجود در فضا (که بایستی ضعیف‌تر از آلارم باشد).
آلارم‌دهنده‌هايی که برای کاربری‌هايی غیر از اعلام حریق پیش‌بینی شده است (بررسی امکان تداخل آلارم‌ها).
آلارم برای اطلاع چند منطقه در نظر گرفته شده است.
در مورد زنگ‌های معمولی، شدت صوت بستگی به قطر زنگ دارد. قطرهای مرسوم 6 و 8 اینچ می‌باشد که برای فضاهای شلوغ و مساحت زیاد از زنگ بزرگ (قطر 8 اینچ) استفاده خواهد شد.
آژیر اعلام خطر که از نوع الکترومکانیکی با بدنه یکپارچه به رنگ قرمز و با برد صدای حداقل 1 کیلومتر انتخاب و در محوطه مجتمع نصب می‌گردد.

دتکتورهای اعلام حریق

انواع دتکتور که وقوع آتش را احساس و آن را  به مرکز اعلام می نماید به شرح زیر است:

دتکتورهای حرارت (Heat  Detector)

دتکتورهای حرارتی که خود به دو نوع حساس در مقابل مطلق افزایش درجه حرارت (Fixed  Temp) و حساس در مقابل سرعت افزایش درجه حرارت (Rate  Of  Rise) تقسیم می‌گردد.

از دتکتور حرارتی نوع دوم برای فضاهای تأسیساتی و بعضی از انبارها استفاده خواهیم نمود.

دتکتورهای دودی

این نوع دتکتورها برای نظارت دائمی  طراحی شده و وقوع آتش‌سوزی‌هایی را که دارای عکس‌العمل‌های حرارتی کند بوده ولی همراه با دود است، خبر می‌دهد.

سیستم کنترل دود را می‌توان با دتکتورهای حرارتی هم ترکیب نمود تا سیستم کاملاً مطمئنی حاصل گردد. (Optical/Heat Detector)  در مورد دتکتور نوع یونیزاسیون مقدار بسیار کم ماده رادیواکتیو فضای داخل محفظه را یونیزه می‌نماید.

با توجه به احتمال خطرات ناشی از تشعشع مواد رادیواکتیو، کاربرد دتکتور نوع یونیزاسیون توصیه نمی‌گردد.

بنابراین از دتکتور نوع نوری برای حفاظت اکثر فضاهای ساختمان استفاده خواهد شد.

دتکتور گاز (Gas  Detector)

این دتکتورها نشت گاز را احساس و به مرکز اعلام و بوسیله مدارهای مربوط باعث بکار انداختن وسایل مختلف از قبیل آژیر، سیستم آتش نشانی و همچنین قطع هودها و هواکش‌ها و هوارسان‌های  مورد نظر می‌شود.

انتخاب نوع دتکتور برای فضاهای مختلف

در بحث قبلی، نوع عملکرد هر کدام از دتکتورها مشخص گردید. بدیهی است بعضی از آنها عملکرد خاصی داشته و فقط در فضای معینی قابل استفاده  می‌باشند (مثلاً دتکتور گاز). در مورد دو نوع دتکتور اصلی یعنی حرارتی و دودی، کاربری آنها کاملاً متفاوت و متنوع بوده و بایستی  با شناختی که از فضاهای مختلف ساختمان داریم، نوع دتکتور مناسب را تعیین نمايیم.

دتکتور مناسب برای فضاهای مختلف به شرح جدول ذیل است :

نوع مکان نوع دتکتور مناسب
واحدهای مسکونی دتکتور دودی ، گاز شهری و حرارتی برای آشپزخانه
راهروها دتکتور دودی
اتاق آسانسور دتکتور دودی
انتظار و اطلاعات دتکتور دودی
انبارها دتکتور دودی
اتاق‌های برق دتکتور دودی
موتورخانه تاسیسات دتکتور حرارتی+ دودی+گاز شهری
اتاق های هوارسان دتکتور دودی
پارکینگ دتکتور حرارتی ( افزایشی )
اتاق دیزل ژنراتور دتکتور حرارتی ( افزایشی )
اتاق اداری، اتاق کنفرانس، سالن اجتماعات دتکتور دودی
لابی، اتاق انتظار دتکتور دودی
اتاق خواب، اتاق غذاخوری، پذیرایی دتکتور دودی
فروشگاه، انبار، بارانداز دتکتور دودی
مدرسه، کتابخانه دتکتور دودی
درمانگاه، اتاق بستری، اتاق عمل دتکتور دودی
آزمایشگاه، رادیولوژی دتکتور دودی
سالن ورزشی دتکتور دودی
مرکز کامپیوتر، مرکز تلفن دتکتور دودی
کارگاه و کارخانه دتکتور دودی
پلکان دتکتور دودی
چاه آسانسور و داکت دتکتور دودی

سطح پوشش دتکتورهای مختلف
دتکتورهای حرارتی

سطح پوشش دتکتورها تابع شکل فضا و به خصوص ارتفاع نصب آنها می‌باشد سازندگان مختلف هم ارقام متفاوتی را اعلام می‌نمایند. این رقم از حداقل 40 مترمربع تا حداکثر 60 مترمربع در نوسان می‌باشد. به عنوان یک رقم متوسط، سطح تحت پوشش 50 مترمربع را مبنا قرار خواهیم داد.

دتکتورهای دودی

طراحی دتکتورهای دودی با دو شیوه متفاوت صورت می‌گیرد:

نصب دتکتور در بالاترین ارتفاع و درست روی دستگاه مورد نظر که بایستی تحت حفاظت قرار گیرد.
نصب دتکتورها با فاصله کاملاً یکنواخت، به طوری که کل فضا را به صورت یکنواخت تحت پوشش قرا ر دهد.

در این مورد هم سازندگان مختلف، سطح قابل پوشش را متفاوت اعلام می‌نمایند.

طبق استاندارد  BS  5839  PART-1  حداکثر سطح قابل پوشش توسط دتکتور دودی در ارتفاع معمولی 80 مترمربع می‌باشد.

از آنجا که دود سریعاً به بالاترین نقطه فضا رسیده و از منافذ موجود خارج می‌گردد، بایستی دتکتور دودی هم در بالاترین ارتفاع نصب شود.

مشخصات عمومی سیستم اعلام حریق

مراکز سیستم اعلام حریق باید از نوع تحت مراقبت دائم باشد، به گونه‌ای که عملکرد یکی از دتکتورها (کشف حریق) سبب بر هم خوردن تعادل مدار و در نتیجه اعلام حریق در آن مدار شود. قطع شدن یا بروز اتصالی در هر مدار باید به نحوی مطلوب ثبت و اعلام شود. بروز خرابی، از هر نوع، در یک مدار (زون) نباید سبب از کار افتادن سایر مدارها یا کل سیستم شود هر مرکز باید به وسائل تأمین نیروی ایمنی مخصوص به خود (باطری) با کلیه لوازم و متعلقات مربوط، مانند دستگاه شارژ کننده و غیره، مجهز باشد تا سیستم در همه احوال آماده به کار باشد.
مرکز سیستم اعلام حریق باید در محلی که خارج از دسترس عموم است نصب شود و به طور شبانه‌روزی تحت مراقبت افراد کارآزموده باشد.
کلیه مدارهای سیستم اعلام حریق باید مستقل از سایر سیستم‌ها (غیر از سیستم حفاظتی) کشیده شود و فقط در مواردی که بین مرکز اعلام حریق و ایستگاه آتش‌نشانی ارتباط وجود دارد، می‌توان از مدارهای سیستم  تلفن برای این منظور استفاده کرد. کلیه  مقررات شرکت تلفن در این مورد باید رعایت شود.
زنگ‌های اعلام حریق باید در محل‌هايی نصب شوند که هنگام بروز حریق، صدای آنها از دورترین نقطه ساختمان قابل شنیدن باشد.

انواع سیستم اعلام حریق

سیستم اعلام حریق به دو دسته زیر تقسیم  می‌گردند:

سیستم‌های اعلام حریق معمولی (Conventional)

در این سیستم، ساختمان به چند منطقه آتش تقسیم می‌شود. هر منطقه (ZONE)  که مشتمل بر دتکتورها، شستی‌ها و زنگ‌ها می‌باشد، دارای مدار اعلام حریق مستقل است. به محض شروع  آتش در یک منطقه از ساختمان، به صورت دستی یا اتوماتیک ابتدا زنگ‌های همان منطقه به صدا در می‌آید و در صورتی که سیگنال توسط اپراتور یا نگهبان قطع نشود، زنگ سایر منطقه‌ها هم به صدا درخواهد آمد. همزمان با این عمل، به مرکز آتش‌نشانی منطقه هم تلفن زده می‌شود. معمولاً در این سیستم، هر یک از دتکتورها به صورت یک کنتاکت باز بوده که در صورت وقوع حریق کنتاکت مربوطه بسته شده و در اثر افت ولتاژ منتجه سیستم مرکزی وقوع حریق را زون مربوطه اعلام می‌کند.

همانطور که ملاحظه می‌شود، در سیستم معمولی (Conventional)، مرکز اعلام حریق، منطقه‌ای را که آتش‌سوزی در آن شروع شده است، معین می‌نماید. بدیهی است، یافتن محل دقیق یا اتاق معینی از آن منطقه که آتش شروع گردیده مشکل و وقت‌گیر می‌باشد. این سیستم برای ساختمان‌های مرتفع، مناسب نیست. (البته با استفاده از لامپ نشان‌دهنده راه دور می‌توان، تا حدودی این نقص را برطرف نمود.)

سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر (Addressable)

در این سیستم تمام عناصر بکار گرفته شده از قبیل دتکتورها، شستی‌ها، آژیرها و تکرارکننده‌ها توسط یک کد (Code)  یا آدرس (Address)  مشخص می‌شوند و مرکز کنترل، اتاق یا محل مورد نظر را با همان کد یا آدرس شناسايی می‌نماید.

ملاحظه می‌شود که در این سیستم، نقطه‌ای که آتش‌سوزی از آنجا شروع گردیده، بسیار سریع  شناسايی شده و در نتیجه، اقدامات لازم با سرعت کافی انجام خواهد شد.

با توجه به مطالب فوق، سیستم آدرس‌پذیر (Addressable) کیفیت فنی بسیار بالاتری دارد، مشخصات بیشتر این سیستم به شرح ذیل می­باشد:

مشخصات سیستم اعلام حریق آدرس ­پذیر (Addressable)

در این سیستم، تمامی عناصر روی یک یا چند حلقه (Loop)، بسته به تعداد عناصر، قرار خواهد گرفت. تعداد عناصر قابل قبول در یک حلقه در سیستم های مختلف متفاوت است ولی به طور کلی می‌توان گفت که حداکثر ظرفیت هر حلقه حدود 128 عنصر می‌باشد.

در این سیستم دتکتورها در زمان‌های خاص (کسری از ثانیه) شرایط محیطی را (حرارت، نور، غلظت دود و …) به مرکز کنترل ارسال می‌کنند که در صورت بروز تغییرات محیطی در زمان مشخص، وقوع حریق اعلام می‌شود و از آنجايی که هر دتکتور دارای آدرس مشخصی است محل وقوع حریق دقیقاً تعیین می‌شود. بنابراین از اتلاف وقت به منظور جستجو در یک زون و یافتن محل دقیق وقوع حریق که در سیستم‌های (Conventional) الزامی است، جلوگیری به عمل می‌آید. علاوه بر این می‌توان با استفاده از مدارهای واسط (Interface) عناصر حفاظتی از قبیل تجهیزات اطفاء حریق، سنسورهای باز شدن درهای ایمنی، سنسورهای لرزه و هم‌چنین دتکتورهای از نوع  (Conventional) را به سیستم کنترل مرکزی ارتباط داد و به این ترتیب  یک سیستم ایمنی (Security  System) با کنترل مرکزی ایجاد کرد.

باتوجه به اینکه در این سیستم منطقه‌بندی به صورتی که در سیستم‌های Conventional مطرح است، وجود نداشته و تمامی عناصر بر روی یک حلقه یا چند حلقه توسط یک یا چند مدار 2 سیمه (BUS)  به مرکز کنترل مرتبط  می‌شوند، لذا به میزان قابل توجهی از حجم سیم‌کشی کاسته خواهد شد.

سیستم اعلام حریق آدرس پذیر دارای چه اجزایی می­باشد

سیستم مرکزی

تجهیزات کنترل و نشانگر که با استفاده از نرم‌افزارهای کامپیوتری و بهره‌گیری از سیستم‌های میکروپروسسوری عمل کرده و با هریک از عناصر موجود در هر لوپ با یک کد (Code)  مشخص ارتباط برقرار می‌کند و به این ترتیب  اطلاعات لازم را از دتکتورها دریافت کرده و فرمان‌های لازم را به آژیرها و مدارهای واسط (جهت اطفاء حریق،  بستن بعضی از درها، یا خاموش کردن سیستم‌های تهویه وتعویض هوا) ارسال می‌کند.

شستی، زنگ و دتکتورها

این نوع عناصر، تفاوت کیفی با سیستم اعلام حریق معمولی ندارند، جز آنکه  پایه‌های مربوطه از نوع آدرس‌دهی می‌باشد.

مدار واسط

سیستم‌های اعلام حریق علاوه بر صدور فرمان هشدار جهت تخلیه ساختمان و آگاه نمودن مسؤلین ساختمان برای انجام اقدامات مرتبط با اطفاء حریق، می‌بایست به صورت همزمان و به طور اتوماتیک فرمان‌های موازی دیگری نیز صادر نمایند. برخی از این فرامین که همگی به منظور حفظ ایمنی عمومی ساختمان و افراد حاضر درآن است عبارتند از :

فعال نمودن سیستم اطفاء حریق (در صورت وجود و بسترسازی لازم)
انتقال آسانسورها به طبقه اصلی و توقف در آنجا
توقف دستگاه‌های هوارسان در محدوده وقوع حریق (در صورت وجود)
بستن درهای ضد حریق (در صورت وجود)
روشن کردن هواکش‌های تخلیه دود راه‌پله‌های فرار
روشن کردن دمنده‌های فشار مثبت راه‌پله‌های فرار

در عمل، متناسب با تأسیسات موجود در هر ساختمان، ممکن است بعضی از فرامین فوق غیر ضروری بوده ولی در عوض موارد دیگری مورد نیاز باشد.

      درطراحی سیستم‌های کشف و اعلام حریق آدرس‌پذیر، در هر نقطه‌ای از طرح که ایجاب نماید، می‌توان با وارد نمودن یک ماژول فصل مشترک در داخل حلقه آدرس‌پذیر
(Interface I/O Module)، یک فرمان به خارج از حلقه صادر نمود. این فرمان می‌تواند جهت فعال‌سازی سیستم اطفاء حریق، انتقال آسانسورها، توقف هوارسان یا هر نیاز متناسب دیگری به کارگرفته شود.

ایزولاتور (Isolators)

در سیستم‌های قابل آدرس‌دهی به منظور  حفاظت حلقه در مقابل اتصال کوتاه، حلقه را به چند گروه سنسور تقسیم‌بندی و بین گروه‌های مختلف ایرولاتور قرار می‌دهند که در صورت بروز اتصال کوتاه در یک گروه دتکتور، ایزولاتورهای مربوطه عمل کرده و دتکتورها را از حلقه جدا کرده به نحوي که اخلالی در عملکرد بقیه عناصر بوجود نیاید. توصیه می‌شود که هر گروه حداکثر شامل 25 عدد  دتکتور باشد.

لوپ ‌بندی ساختمان

مبنای تعیین تعداد لوپ های اعلام حریق و حفاظتی ساختمان ، به شرح زیر می‌باشد:

حداکثر تعداد عناصر روی یک لوپ

همانطور که در قسمت قبل گفته شد، تعداد عناصری را که می‌توان بر روی یک حلقه (اعم از دتکتورها، شستی، زنگ، سنسورهای امنیتی و غیره) متصل نمود، با توجه به مشخصات دستگاه سازندگان مختلف، متفاوت می‌باشد.

هرگاه به طور متوسط، یک حلقه را متشکل از 4 گروه و هر گروه را شامل حداکثر 25 دتکتور (به اضافه شستی، زنگ و …) در نظر بگیریم، تعداد دتکتورهای روی هر حلقه حداکثر 100 عدد خواهد شد. (این  عدد به عنوان یک رقم میانگین تلقی می‌شود که برای سازندگان معتبر از قبیل  GENT ، رقم حداقل را تشکیل خواهد داد که طبیعتاً باعث بالا رفتن ضریب اطمینان سیستم خواهد شد).حداکثر طول حلقه (لوپ)

حداکثر طول مجاز برای لوپ اعلام حریق و حفاظتی، در مورد سازندگان مختلف متفاوت می‌باشد. مثلاً  GENT  آن را  1000 متر ولی  KIDDE  FEWALL  حداکثر 3000 متر اعلام می‌نماید. در این مورد هم برای رعایت احتیاط، رقم 1500 متر را مبنا قرار می‌دهیم.

کاربری فضاهای مختلف

باتوجه به متفاوت بودن کاربری‌ها، مستقل نمودن لوپ مربوط به هر نوع کاربری، ترجیح خواهند داشت.

مرکز اصلی اعلام حریق و حفاظتی

مرکز اصلی اعلام حریق معمولاً در طبقه همکف اتاق نگهبانی یا لابی من مستقر می‌گردد. این مرکز شامل پانل نشان‌دهنده وضعیت و آدرس دتکتورها و سایر عناصر، مونیتور، مدارات تست عناصر مختلف، میکروپروسسور اصلی، منبع تغذیه، آلارم صوتی و نوری و همچنین امکان ارتباط تلفنی با مسئولین آتش‌نشانی و غیره، خواهد بود.

تجهیزات اصلی سیستم اعلام حریق

شستی اعلام
شستی اعلام با پاسخ زمانی کمتر از 1 ثانیه، در راهروها و درهای خروجی، قسمت‌های ورودی و محل جتماعات نصب شده که با شکسته شدن شینه مخصوص، پیامی به مرکز کنترل اعلام حریق ارسال و از آن پس، عملیات برنامه‌ریزی شده، به اجرا درخواهد آمد.

محل نصب شستی (Call Point) بایستی دارای چه مشخصاتی باشد؟
حداکثر فاصله برای رسیدن به شستی نباید بیشتر از 30 متر باشد.
شستی در ارتفاع 40/1 متری از زمین و در نقطه‌ای کاملاً روشن و قابل دسترس و حتی‌الامکان در محل تقاطع نصب شود.
شستی بایستی به صورت روکار یا نیمه توکار نصب گردد، به طوری که از فاصله دور قابل مشاهده باشد .

سیستم پیام رسانی صوتی
07 ژانویه
مقالات سیستم های الکتریکال

سیستم صوتی و آیفون تصویری

سیستم پیام‌رسانی صوتی

طراحی سیستم صوتی عمومی (Public Address)
برای طراحی یک سیستم صوتی مناسب، صدای خروجی از بلندگوها باید بگونه‌ای باشد که سطح قدرت آن از صدای محیط اطراف بیشتر باشد، قدرت خروجی بلندگوها باید بگونه‌ای محاسبه قرار گردد که بتواند بر صدای محیط اطراف غلبه کند و کیفیت صدا بگونه‌ای باشد که به راحتی قابل شنیدن باشد. در ادامه به بیان مباحث پایه ای برای تعین و انتخاب سیستم صوتی مي‌پردازیم.

  • –  سطح فشار صوت

این مشخصه بیان‌کننده حجم صدایی است که بلندگو قادر به تولید آن مي‌باشد. برای اندازه‌گیری آن به این صورت عمل مي‌کنیم که یک وات توان ورودی را به بلندگو وارد مي‌کنیم و سطح شار صوتی را در یک متری بلندگو اندازه‌گیری مي‌کنیم. واحد آن بر حسب db (دسی بل) مي‌باشد. این مقدار سطح فشار صدا که به آن سطح فشار، فشار صدای مرجع بلندگو نیز مي‌گویند با احتساب مقادیر مرجع (1w/1m) و برای یک بلندگو محاسبه مي‌شود. در صورتی که توان ورودی بلندگو و یا تعداد بلندگوهای نصب شده در یک فضا تغییر نماید، سطح فشار صدای تولیدی توسط مجموعه بلندگو‌ها نیز تغییر مي‌نماید که در ادامه به تشریح این دو مطلب خواهیم پرداخت.

اختلاف فشار صوتی (D.S.P-Difference Sound Pressure)

همان‌طور که در قسمت قبل اشاره شد سطح فشار صدای تولیدی توسط بلندگو با توان ورودی آن متناسب است. اختلاف فشار صوتی تولیدی بلندگو بر اثر تغییر توان ورودی از رابطه زیر محاسبه مي‌شود که در این رابطه P توان ورودی و P0 توان ورودی مرجع که برابر 1 وات می‌باشد.

به عنوان مثال برای یک بلندگوی 10 وات با S.P.L=92 db مقادیر D.S.P و فشار صدای کل مطابق جدول 1 است.

جدول 1- مقادیر اختلاف فشار صدا و فشار صدای برای یک بلندگوی نمونه¬ای 10 وات با S.P.L=92Db

  • تعداد بلندگو (N.S-Number of Speaker)
  • نکته بعدی که بر روی سطح فشار صدا تأثیرگذار است، تعداد بلندگوهای نصب شده در یک فضا مي‌باشد. جدول 2 فشار صدای افزایش یافته بر اثر تغییر تعداد بلندگو را نشان مي‌دهد.

 

 

جدول 2- فشار صدای افزایش یافته بر اثر تغییر تعداد بلندگو

 

  • سطح نویز (L- Noise Level)

مشخصه مهم دیگری که باید درنظرگرفت میزان صدای محیط یا میزان نویز محیط اطراف مي‌باشد. برای محاسبه میزان سطح فشار صدای مورد نیاز باید این مشخصه را نیز در نظر گرفت.
با توجه به کاربری فضاها میزان سطح نویز در طول ساعات مختلف ثابت نبوده و مي‌تواند تلرانس 10 تا 15 db داشته باشد. طراحی سیستم صوتی باید به گونه¬ای باشد که این تغییر میزان سطح نویز را با تغییر توان ورودی بلندگوها بتوان اصلاح نمود.

  • محاسبه سطح فشار صدا مورد نیاز(S.P.L Require)

سطح فشار صدای کل باید به گونه‌ای باشد که علاوه بر فشار صدای لازم برای غلبه بر نویز، فشار لازم برای غلبه بر تضعیف صوت به دلیل فاصله و فشار لازم برای وضوح و اعوجاج صوت را پوشش بدهد.
برای محاسبه سطح فشار صوتی مورد نیاز داریم:

که در این رابطه خواهیم داشت:
S.P.L(req): میزان سطح فشار صدا مورد نیاز برحسب db
N.L: سطح صدای محیط (نویز) برحسب db
SPD: اختلاف قدرت صدای موردنیاز (این مشخصه برای وضوح بیشتر قدرت سیستم صوتی نسبت به صدای محیط به رابطه اضافه مي‌گردد). این مقدار باید در حدود 6 تا 10 db باشد.
PF: فاکتور پیک، این مشخصه بیان کننده اختلافی است که باید بین سطح قدرت متوسط صدا و سطح قدرت ماکزیمم صدا برای یک سیستم صوتی وجود داشته باشد. این مقدار برای سیستم‌های صوتی برای سخنرانی به همراه موسیقی پس زمینه در حدود db10 و برای سیستم‌های تخصصی موسیقی در حدود db20 مي‌باشد.
SA: بیان کننده میزان تضعیف صدا که متناسب است با فاصله¬ی بلندگو و نقطه¬ای که صدا شنیده مي‌شود و برابر است با:

SA=20 log(D)

که D در این رابطه بیان کننده فاصله مي‌باشد.
ارتفاع متوسط شنیده شدن صدا در حدود 2 متر از کف تمام شده است. در محاسبه فاصله D از روابط فوق باید به این نکته توجه داشت که این فاصله معادل فاصله بلندگو تا دورترین نقطه در ارتفاع 2 متری است و نباید آن را برابر با فاصله بلندگوها از هم گرفت.
برای رسیدن به یک کیفیت مطلوب صوتی میزان خروجی بلندگوها با توجه به طرح¬های ساختمان و ماکزیمم فاصله نقطه شنوایی از یک بلندگو با استفاده روابط فوق قابل محاسبه خواهد بود.
حال با توجه به روابط گفته شده محیطی که قراراست بلندگوها قرار گیرند، تعداد بلندگوهای لازم، فاصله¬ای که بلندگوها در آن محیط نسبت به هم دیگر داشته باشند، میزان توان خروجی بلندگو، محل نصب بلندگو را محاسبه نمود.

اجرای سیستم صوتی

جهت ارتباط پنل مرکزی سیستم صوتی با بلندگوها از کابل‌هاي شیشه­ای یا شیلددار استفاده مي‌شود و مسیر این کابل‌ها باید به گونه‌ای باشد که از مجاورت برق فشار ضعیف LV و فشار متوسط MV عبور داده نشود تا نویز ناشی از آنها بر روی سیگنال صوت قرار نگیرد. استفاده از لوله مشترک برای انتقال کابل‌هاي سسیتم صوتی و سایر مصرف‌کننده به هیچ وجه مجاز نمي‌باشد.

برای فضاهای با سقف کاذب از بلندگوهای سقفی 3 یا 5 وات استفاده مي‌شود تا هم پخش صوت یکنواخت و مناسب داشته باشیم و هم از نظر بصری سیستم صوتی هماهنگ تری داشته باشیم.

در پارکینگ‌ها از بلند گوهای دیواری 10 تا 20 وات استفاده خواهد شد.

سیستم صوتی حرفه ای در فضاهای عمومی

در فضاهای عمومی مانند سالن های اجتماعات و فضاهای ورزشی و تفریحی و رستوران سیستم‌های صوتی مستقل طراحی مي‌گردند.

سیستم آیفون تصویری و ارتباط داخلی (اینترکام)

در برج ها و مجتمع های مسکونی و اداری به منظور ارتباط مراجعین با واحدها از محل پذیرش مجتمع و نیز تماس این واحدها با نگهبانی و خدمات، می بایست سیستم آیفون تصویری و ارتباط داخلی (اینترکام) طراحی و اجرا گردد.

شرح آیفون تصویری:

اجزای اصلی تشکیل‌دهنده سیستم آیفون تصویری عبارتند از :
1) مانیتور 2) پنل زنگ 3) ترانس (منبع تغذیه) 4) سوئیچر 5) سیم

1- مانیتور:
کلیۀ مانیتورها دارای لامپ تصویر و یا LCD، گوشی دستی (در بعضی موارد بدون گوشی و یا گوشی بیسیم)، دکمه On & Off، دکمه در باز کن و براکت (جهت نصب) مي‌باشند.
مانیتورها در دو نوع رنگی و سیاه و سفید مي‌باشند، مانیتورهای سیاه و سفید به وسیلۀ لامپ تصویر و مانیتورهای رنگی به وسیله LCD عمل مي‌کنند، مانیتورهای رنگی در اندازه‌های مختلف مي‌باشند. واحد اندازه‌گیری مانیتورها اینچ مي‌باشد. همانند TV (از “4.5 الی “7.5) موجود مي‌باشد.
مانیتورهای سیاه و سفید عموماً از ؛ (“5) تجاوز نمي‌كند.
2- پنل زنگ:
پنل زنگ به عنوان یک عنصر ورودی شناخته مي‌شود و در واقع فرمان‌دهنده مي‌باشد.

پنل‌های زنگ در برندها و مارک‌های مختلف استاندارد‌های مختلفی دارند، ولی عموماً پنل‌های تک واحدی، 2 واحدی، 4 واحدی، 6 واحدی الی … موجود مي‌باشد هر چقدر تعداد واحدها یا شستی‌ها بیشتر شود قوانین و استانداردهای آن در زمینه‌های نصب، اجرا و حتی نوع کالا فرق مي‌كند.
3- ترانس (منبع تغذیه):
وظیفه اصلی آن برق‌دهی به کل سیستم مدار داخلی سیستم آیفون تصویری مي‌باشد.
4- سوئیچر:
جهت تفکیک‌سازی زنگ‌ها از عنصری به نام سوئیچر استفاده مي‌کنند.

شمای کلی سیستم آیفون تصویری تک واحدی:

سیستم صوتی

طراحی سیستم صوتی

کابلی که در سیستم آیفون تصویری به کار برده مي‌شود کابل زوجی (تلفنی) مي‌باشد. به وسیلۀ 4 رشته سیم تلفن مي‌توان یک سیستم تک واحدی آیفون تصویری را نصب و راه‌اندازی نمود.

سیستم صوتی

طراحی سیستم آیفون تصویری و صوتی

 

عملکرد این 4 سیم:
2 رشته از سیم‌ها تأمين برق مدار را به عهده دارد و یک رشته جهت صدا و رشته دیگر برای تصویر مي‌باشد.
در سیستم تک واحدی ترانس فقط نقش در بازکن را دارد ولی از یک واحد به بالا علاوه بر وظیفۀ دربازکن، تأمين برق سیستم را نیز عهده‌دار است.
با توجه به توضیحاتی که ارائه شده نتیجه مي‌گیریم هر واحد جهت عملکرد صحیح در سیستم آیفون تصویری نیاز به 4 رشته سیم دارد که این 4 رشته سیم مي‌تواند به صورت هر واحد مجزا و یا 4 رشته مشترک بین تمامي واحد‌ها با یک تغییرات جزئی باشد.
در حالت کلی بهتر است 4 رشته سیم مجزا از هر واحد کشیده شود. یعنی اگر ساختمانی 10 واحد باشد به ازای هر واحد باید 4 رشته سیم تا جعبه تقسیم اصلی کشیده شود.

انواع آیفون تصویری

سیستم آنالوگ:

در سیستم آنالوگ فرمان تحریک زنگ از طریق شستی¬های فشاری صورت مي‌گیرد، یعنی زمانی که شستی زنگ را فشار مي‌دهیم ولتاژ از طریق پنل به سوئیچر ارسال مي‌شود و به محض رسیدن ولتاژ به سوئیچر، سوئیچر تحریک شده و پس از فرمان تصویر دوربین به مانیتور باعث ایجاد صدای زنگ و تصویر در مانیتور مي‌شود. البته تمامی مراحل فوق به صورت لحظه‌ای اتفاق مي‌افتد.
وظیفه اصلی سوئیچر تفکیک زنگ، تصویر و صدا از سایر مانیتورهای دیگر است، در واقع اگر عنصری به نام سوئیچر در سیستم آیفون تصویری وجود نداشت با فشار دادن یک دکمه تمامی مانیتورها (گوشی‌های داخل واحد) به صورت همزمان زنگ مي‌خورد.
سیستم‌های آنالوگ در ساختمان‌های بیشتر از 30 واحد استفاده نمي‌شود.

سیستم دیجیتال (کدینگ):

در سیستم دیجیتال (کدینگ) پنل در ورودی دارای صفحۀ KeyPad مي‌باشدکه با فشار دادن شماره واحد مورد نظر طی یک دستورالعمل استاندارد، واحد مربوطه زنگ خورده و ارتباط با آن برقرار مي‌شود.
سیستم آیفون دیجیتال در ساختمان‌های با واحدهای زیاد استفاده مي‌شود و دارای قابلیت‌های بهره ‌بردای زیادی مي‌باشد. به طور مثال:
اگر شخصی بخواهد به یکی از واحدها در یک برج 100 واحدی مراجعه کند، در این حالت پنل دیجیتال فقط مي‌تواند با لابی من ارتباط بر قرار کند و باید طبق دستورالعمل‌هایی که به صورت تابلوی راهنمای استفاده از این پنل جلوی در ورودی نصب شده عمل کرد. فرض کنید کُد مانیتور لابی من 101 مي‌باشد پس از شماره¬گیری آن ارتباط با لابی من برقرار شده، لابی من ابتدا مشخصات مراجعه کننده را گرفته و بعد از ارتباط با واحد مورد نظر از طریق دستگاه نگهبانی از واحد مربوطه اجازه گرفته و ارتباط تصویری را از طریق دوربین پنل ورودی با واحد مورد نظر برقرار کرده و سپس در باز مي‌شود.

آیفون تصویری با امکانات جدید

اخیراً برخی سازندگان آیفون‌های تصویری بیسیم را ارائه نموده‌اند که مي‌تواند مانند یک گوشی تلفن بیسیم در واحد جابجا شود. این مزیت در واحدهای بزرگ قابل توجه مي‌باشد.
برخی عملکرد‌های جدید که در آیفون‌های تصویری دیجیتال توسط سازندگان مختلف ارائه مي‌گردد عبارتند از:

– قابلیت ارتباط داخلی:
با این قابلیت دستگاه، واحد‌های مختلف یک آپارتمان مي‌توانند از طریق آیفون تصویری با یکدیگر و با نگهبان ساختمان ارتباط برقرار کنند.
– قابلیت انتقال زنگ:
این امکان جهت انتقال زنگ یک واحد به واحد دیگر پیاده‌سازی شده است.
– قابلیت اتصال دوربین‌های مداربسته
در این حالت می‌توان یک یا چند دوربین مداربسته را به سیستم آیفون تصویری متصل نمود و برحسب نیاز تصاویر آنها را مشاهده کرد.
– سیستم کارت‌خوان (RFID)
در این حالت پنل بيروني اين آيفون تصويري مجهز به سيستم كارت‌خوان است و با استفاده از يك كارت الكترونيكي (RFID) مي‌توان وارد ساختمان شد. اين كارت از امنيت بالايي برخوردار است زيرا كدگذاري شده و غيرقابل تكثير و هرگونه سوء استفاده است.

تهیه کننده و گردآوری کننده: مهندس محمد عابدین

 

01 ژانویه
روشنایی, مقالات روشنایی عمومی, مقالات سیستم های الکتریکال

رک چیست؟

رک ( Rack ) یک محفظه فلزی مربع یا مستطیل شکل است که انواع مختلف تجهیزات شبکه و مخابرات نظیر پچ پنل، روتر، سوییچ، مودم، سانترال و تمامی تجهیزات اکتیو و پسیو شبکه در آن نصب می شود . دلیل استفاده از رک ها، محافظ فیزیکی از تجهیزات و همچنین گردآوری تمامی تجهیزات در یک نقطه به جهت عیب یابی ساده تر در صورت خرابی قطعات است.

هر رک می بایست از یک سیستم تهویه مناسب به جهت کاهش دمای، قطعاتی که درون آن قرار می گیرد برخوردار باشد. آنها معمولا دارای تجهیزاتی هستند که نقش مهمی در استفاده از سایز تجهیزات در کنار آن ها را دارند . این تجهیزات شامل پاورماژول، نگهدارنده و مرتب کننده کابل های پچ کورد، سینی ثابت و متحرک (سینی رک)، لایت پنل، پچ پنل های مسی و فیبر نوری، فن خنک کننده، مدیریت کابل، پنل کنترل حرارت و… می باشند.شرکت های مختلفی تولید کننده انواع رک های شبکه هستند که در داخل و خارج از ایران مشغول به فعالیت هستند . از جمله این شرکت ها می توان به پایا سیستم، تیام شبکه، تایکو، اچ پی و لگراند اشاره کرد.

راهنمای خرید

هر رک دارای مشخصاتی نظیر جنس بدنه، ابعاد و عمق، تعداد یونیت، نوع نصب و است که هنگام خرید در صورتی که فروشنده واقعا قصد فروش جنس مورد نیاز شما را داشته باشد از شما سوال خواهد کرد و حتی الامکان باید از آن ها آگاهی داشته باشید تا در صورت عدم سوال فروشنده هم بتوانید موارد مورد نیاز خود را درخواست کنید.

جنس بدنه

جنس بدنه رک ها معمولا از ورق های گالوانیزه ساخته می شوند که قطر ورق بسته به برند و شرکت سازنده متفاوت است که بالاتر بودن این قطر، رک را در برابر ضربه و فشار ناشی از وزن مقاوم تر می کند . معمولا شرکت های سازنده میزان مقاومت رک ها را در برابر ضربه با استاندارد IK نشان می دهند .

در کنار IK اعدادی مثل 00، 01، 02 و…09 و 10 قرار می گیرد که حداکثر این عدد 10 است .برای مثال اگر یک جسم 5 کیلوگرمی با میزان انرژی 20 ژول به سطح یک رک با استاندارد IK10 برخورد کند، بدنه رک می تواند در برابر این مقدار ضربه مقاومت کافی را از خود نشان دهد که این مسئله خود بیانگر جنس بسیار خوب ورق گالوانیزه و قطر بالای آن است . استفاده از ورق با کیفیت با قطر مناسب سبب بالا رفتن میزان تحمل وزن بیشتر توسط رک ها می شود. بعضی از رک ها دارای حفاظت در مقابل رطوبت و آب می باشد که بسته کارخانه های سازنده IP55 نشانه ضد آب بودن رک در مقابل آب می باشند .

رک

انواع سایز

رک ها توسط شرکت ها با طول، عرض، ارتفاع و عمق های متفاوتی طبق استاندارد ساخته می شوند. که همگی ملزم به تبعیت از این استاندارد ها هستند . برای آشنایی بیشتر با این استاندارد ها، نیاز است تا نگاهی به درون آنها بیندازیم .
فاصله آداپتور : از نمای رو به رو اگر به درون رک نگاه کنیم. یک ستون در سمت راست و یک ستون در سمت چپ آن قرار دارد که بر روی هر کدام سوراخ هایی قرار دارد. به هر یک از ستون ها آداپتور رک گفته می شود که تمامی قطعات رک مونت ( قابل نصب بر روی رک ) همگی مابین این دو ستون قرار می گیرند . فاصله طولی استاندارد مابین آداپتور ها می تواند 19inch یا 10inch باشد که رایج ترین آن 19inch است.
یونیت : واحد اندازه گیری ارتفاع رک ها یونیت است که هر یونیت معادل 4/445 میلی متر یا سه سوراخ آداپتور است . ارتفاع قطعات معمولی مثل پچ پنل، پاور ماژول و … که درون رک نصب می شوند بر اساس یونیت است به همین دلیل فضای یک رک را بر اساس تعداد یونیت ها می سنجند که نشان می دهد یک رک قابلیت نصب چند پچ پنل یک یونیت را دارد به همین خاطر هنگام خرید فروشنده اولین سوالی که از شما خواهد پرسید تعداد یونیت های رک مورد نیاز است .
عمق : شرکت های سازنده با حفظ استاندارد های فوق، عمق هایی را نیز برای آنها در نظر می گیرند. عمق های مختلف سبب می شوند تا مطابق با طول قطعه، عمق مورد نیاز  انتخاب گردد . رایج ترین عمق ها 35، 45، 60، 80، 100، سانتی متر هستند.

رک دیواری

نوع ایستاده و دیواری

رک ها از لحاظ قابلیت نصب به دو نوع دیواری و ایستاده تقسیم می شوند . هر کدام از مدل ها با توجه به کاربری و نیاز خریدار تولید شده که در ادامه به بررسی آن ها می پردازیم.

دیواری:

معمولا بین 4 تا 21 یونیت بسته به شرکت سازنده تولید و عرضه می شوند . این نوع قابلیت نصب بر روی دیوار را دارند و با عمق های مختلفی تولید می شوند که از آن ها معمولا برای شبکه های کوچک یا بخشی از شبکه های بزرگ استفاده می شود.

درب جلویی رک های دیواری می تواند از نوع شیشه ای و یا توری باشد که هر کدام مزایا و معایب خود را نیز به همراه دارند. برای مثال درب های شیشه ای از قیمت کمتری نسبت به درب توری برخوردار هستند. و متقابلاً درب های توری استحکام و تهویه بهتری نسبت به درب های شیشه ای دارند. برخی از انواع رک های دیواری هستند که درب های پشتی آن ها از نوع لولا دار است . این دسته قابلیت باز شدن از قسمت پشتی به جهت دسترسی آسان تر به محتویات پشتی را دارند. شرکت لگراند یکی از تولید کنندگان بزرگ این محصول است که انواع مختلفی از نوع لولادار را به تولید می رساند.

رک

ایستاده:

رک های ایستاده معمولا در دو نوع دیتاسنتری و معمولی تولید می شوند. از نوع ایستاده دیتاسنتری در شبکه های بزرگ و دیتاسنترهایی که نیاز به استقامت بالا، عمق بیشتر و تعداد بالایی از یونیت ها دارند استفاده می شود . این رک ها از سیستم های مدیریت کابل پشتیبانی می کنند و در بعضی موارد قابلیت نصب سینی کابل را بر روی خود دارند . نوع ایستاده به جهت استفاده از سرور های پردازشگر، قابلیت نصب یا اتصال به سیستم های خنک کننده و تهویه را نیز دارند .

این مدل از رک ها مانند سری های دیواری از درب های شیشه ای و توری استفاده می کنند. که در مدل های درب توری عددی به همراه درصد بیان می شود که این عدد تا 100% متغیر است . هرچه میزان این عدد به صد نزدیک تر باشد درب رک مورد نظر دارای حفره های بیشتری است. در مورد درب آن ها همچنین می توان به مدل هایی اشاره کرد که از لحاظ امنیت دارای سیستم های باز کننده اثر انگشت هستند. و به جهت جلوگیری از دسترسی به هاردها و یا محتویات آن توسط افراد به وسیله قفل های مخصوص تجهیز می شوند .

سیستم ارت و همبندی و تجهیزات الکتریکال
30 دسامبر
مقالات سیستم های الکتریکال

سیستم اتصال زمین و همبندی

سیستم ارت و همبندی (EARTH & BONDING SYSTEM)

زمین از اجزاء اساسی سیستم‌های انتقال قدرت بوده و آشنائی کامل با سیستم اتصال زمین و همبندی در طراحی و اجرای سیستم‌های الکتریکی ضروری می‌باشد. ماهیت زمین و ارتباط آن با سیستمهای برقی از نقطه نظر حفاظت می‌باشد.

عوامل عمده خطر در تأسیسات الکتریکی

1- جریانهای برق گرفتگی

2- دماهای زیاد که ممکن است باعث ایجاد سوختگی‌ها، آتش‌سوزیها و دیگر صدمات شود.

هر دو عامل فوق به نحوی به سیستم اتصال زمین وابسته هستند در زیر اصول اساسی اتصال زمین مورد بررسی قرار می‌گیرد.

حفاظت در برابر تماس غیر مستقیم

طبق مقررات اشخاص و حیوانات اهلی باید در مقابل خطرات احتمالی ناشی از تماس با بدنه‌های هادی به یکی از روشهای زیر حفاظت شوند.

الف) جلوگیری از عبور جریان اتصالی از بدن اشخاص یا حیوانات اهلی

ب) محدود کردن جریان اتصالی که ممکن است از بدن عبور کند به میزانی کمتر از جریان برق گرفتگی

پ) قطع خودکار تغذیه در موقعی که جریان مساوی یا بیشتر از جریان برق گرفتگی باشد.

اهمیت اتصال زمین

اتصال به زمین سیستم‌هایی که به نحوی با جریان برق در ارتباط هستند از اساسی‌ترین اقداماتی است که می‌بایستی مورد توجه قرار گیرد. این اتصال از دو نظر مورد توجه است:

الف) اتصال به زمین یک نقطه از سیستم الکتریکی با عایق بودن آن از زمین، عامل مهمی در حفظ سلامت خود سیستم و عایقبندی آن است.

ب) حفاظت در برابر برق‌گرفتگی (سلامت و ایمنی افراد)

رعایت ایمنی یکی از اصول اساسی سیستم‌های برقی می‌باشد. روش رعایت ایمنی با توجه به نوع سیستم متفاوت است ولی در هر حال همه روشهای ایمنی نوعی اتصال به زمین بدنه‌های هادی تجهیزات الکتریکی را تجویز می‌کنند.

گروه‌بندی سیستم‌های الکتریکی طبق استاندارد IEC

در نامگذاری سیستمها، استاندارد IEC مبنا را زمین قرار داده و گروه‌بندی خود را براساس محوریت زمین انجام داده است. این استاندارد سیستم نیرو را با توجه به جنبه‌های زیر مشخص می‌کند.

الف- نوع و تعداد هادیهای برقدار و حفاظتی یک سیستم (فاز یا فازها، خنثی، حفاظتی یا حفاظتی خنثی)

ب- نحوه اتصال به زمین سیستم نیرو (وصل یا عدم وصل هادی خنثی به زمین)

 پ- وصل بدنه‌های هادی به هادی خنثی و زمین یا وصل مستقیم آنها به زمین برای جلوگیری از برق‌گرفتگی

در این دسته‌بندی علائم اختصاری و حروف زیر بکار می‌روند:
L برای مشخص کردن هادی فاز Line
N برای مشخص کردن هادی خنثی Neutral
PE برای مشخص کردن هادی حفاظتی Protective Earthing
PEN برای مشخص کردن هادی مشترک حفاظتی و خنثی+Neutral Protective Earthing

درسیستم جریان متناوب :
1- هادی فاز L=Line
2-هادی خنثی N=neutral
3- هادی حفاظتی PE=Protective Earthing
4- هادی مشترک حفاظتی/خنثی Protective Earthing+Neutral

تکفاز: دو سیمه L1+PEN, L1+L2, L1+N
سه سیمه L1+N+PE

سه فاز: سه سیمه L1+L2+L3
چهارسیمه (PEN یا PE یا N ) L1+L2+L3+
پنج سیمه L1+L2+L3+N+PE

درسیستم جریان مستقیم : L+ هادی مثبت
L- هادی منفی
M هادی میانی (Mid)

PE هادی حفاظتی (Protective Earth)

نوع رابطه یک سیستم الکتریکی با زمین

نقطه خنثی همه سیستم‌های عادی برق بایستی به زمین وصل باشند و در مورد سیستم (IT) که نسبت به زمین عایق است باید اتصال به زمین وجود داشته باشد تا در صورت وقوع خرابی در سیستم، اتصال به زمین قابل کشف باشد.
در استاندارد IEC وصل بودن یک نقطه از سیستم را با زمین با حرف (Terra)T نشان می‌دهند. و وصل نبودن را با (Isolated) I مشخص می‌کنند. همچنین برای مشخص کردن مقدار مقاومت اتصال به زمین هادی خنثی (یا فاز) از نشانه R_B استفاده می‌شود.
نحوه اتصال به زمین بدنه‌های تجهیزات الکتریکی
برای حفظ ایمنی انسان در برابر خطر برق گرفتگی بدنه‌های هادی تجهیزات برقی باید یا از طریق هادی خنثی یا به‌طور مستقیم به زمین متصل گردد. استاندارد IEC وصل بودن بدنه‌های هادی تجهیزات را به زمین از طریق هادی خنثی با حرف (Netural) N و وصل مستقیم بدنه‌های هادی تجهیزات را به زمین با حرف T نمایش می‌دهد و برای مشخص کردن مقدار مقاومت اتصال به زمین بدنه هادی تجهیزات الکتریکی در سیستم‌های IT و TT از نشانه RA استفاده می‌شود.

انواع سیستمها از نظر ایمنی

الف) سیستم TN

این سیستم دارای نقطه‌ای است که مستقیماً به زمین وصل است (نقطه خنثی) و کلیه بدنه‌های هادی تأسیسات الکتریکی از طریق هادی حفاظتی (PE) به این نقطه متصل می‌شوند.
بسته به نحوه استفاده از هادی خنثی (N) و هادی حفاظتی (PE) این سیستم به 3 دسته زیر تقسیم می‌شود.
1- سیستم TN-S

سیستم TN-S با هادیهای مجزای حفاظتی و خنثی در سرتاسر سیستم

2- سیستم TN-C-S

سیستم TN-C-S

در بخشی از سیستم TN-C-S از یک هادی مشترک به عنوان هادی حفاظتی – خنثی استفاده می‌شود.

3- سسیستم TN-C

در سرتاسر سیستم TN-C از یک هادی مشترک به عنوان هادی حفاظتی – خنثی استفاده می‌شود.

نکته: از سه گونه‌ای که برای سیستم TN ذکر شد نوع TN-C-S متداولترین آنها است.

ب- سیستم TT

در این سیستم یک نقطه از سیستم مستقیماً به زمین وصل است. و بدنه‌های هادی مستقلاً و مستقیماً به زمین وصل می‌باشند.

سیستم TT جز در موارد خاصی که شرایط محل برای استقرار آن مناسب باشد و یا وسایل حفاظتی مخصوص (کلیدهای جریان باقی مانده RCCB یا RCD) بهره‌برداری از آن را ممکن کند قابل استفاده نیست و در کشور ما استفاده از آن تنها با اجازه مقامات صلاحیت‌دار مجاز می‌باشد.

پ- سیستم IT

این سیستم کلاً از زمین مجزا است و بدنه‌های هادی مستقیماً به زمین وصلند.

سیستم IT به علت لزوم استفاده از وسایل حفاظتی مخصوص در آن جز در مواردی که ضرورت ایجاب کند به صورت گسترده مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. موارد استفاده این سیستم در اتاق‌های عمل و خطوط زنجیره‌ای تولید می‌باشد.
نکته: از سه سیستم ذکر شده، سیستم TN متداولترین سیستم می‌باشد و دلیل آن سادگی و کم خرجی نسبت به دو نوع دیگر می‌باشد. در این سیستم از فیوز که ارزانترین وسیله حفاظتی است به عنوان عامل ایجاد ایمنی در برابر اتصال کوتاه فاز به بدنه‌های هادی تجهیزات و در نتیجه برق گرفتگی استفاده می‌شود.
گروه بندی سیستم های الکتریکی براساس IEC-TC64
شناسایی نوع رابطه یک سیستم الکتریکی با زمین و نحوه اتصال به زمین بدنه‌های الکتریکی براساس IEC :

سه سیستم به صورت IT, TT, TN مطرح است که متداولترین آنها سیستم TN می‌باشد (به خاطر سادگی و کم خرجی) چون عامل اصلی ایجاد ایمنی در مقابل اتصال کوتاه فاز به بدنه‌های هادی تجهیزات می‌باشد.

زیر سیستمهای TN :

لزوم اجرای سیستم TNCS برابر مقررات مبحث 13

در سیستم TNCS مدار در سیستم تک فاز در کلیه قسمت‌های ساختمان باید 3 سیمه و در مدارات سه فازه در کلیه قسمت‌ها بایستی 5 سیمه باشد. رعایت این موضوع و اجرای صحیح سیم‌کشی در شبکه‌های کامپیوتری و بیمارستان‌ها که وجود نویز باعث اختلال در کارکرد سیستم‌ها می‌شود (به جز اتاق‌های عمل که از سیستم IT استفاده می‌گردد) بسیار مهم و ضروری است.

سیستم زمین

اصلاً زمین کردن یعنی چه؟
چرا بدنه‌های هادی تجهیزات را زمین می‌کنیم؟
چرا بدنه‌های تجهیزات را عمداً به برق وصل می‌کنیم؟
اتصال زمین از دو جهت مهم است :
حفظ سلامت خود سیستم (صرف‌نظر از خواست‌های ایمنی)
حفظ سلامت و ایمنی افرادی که از سیستم برق استفاده می‌کنند.(مهم‌تر)
اتصال به زمین از نظر کار صحیح و سالم سیستم دو هدف را دنبال می‌کند :
ایجاد شرایطی که در آن سیستم از نظر فنی درست عمل کند
(برقراری مسیری از طریق زمین به منبع تغذیه و کشف اتصال به زمین با استفاده از رله‌های حساس)
ایجاد شرایطی که در آن عایقبندی سیستم سالم بماند.

شرایط از بین رفتن عایق‌ها :

حرارت زیاد
بالا رفتن بیش از حد ولتاژ و اثر آن به مدت طولانی
ترکیب حالت 1 و 2

حفاظت در برابر برق‌گرفتگی

(مقررات و دستورالعمل‌های تدوین شده برای استفاده بی خطر از برق براساس IEC)
دو خطر عمده در استفاده از برق
1- برق گرفتگی (تماما مربوط به تاسیسات و تجهیزات استفاده کننده از برق)
2- آتش سوزی (قبل از تبدیل انرژی برق یا بعد از تبدیل)
حفاظت در برابر آتش سوزی ناشی از تجهیزات برق مدنظر است و معمولاٌ روش های جلوگیری از این آتش سوزی ، حفاظت خود اجزای سیستم را نیز تامین می کند .
کلاٌ خطرهای ناشی از برق دو نوع می باشد :

خطرهای مستقیم: برق‌گرفتگی و آتش سوزی در اثر وجود نقص در سیستم
خطرهای غیر مستقیم: خطرهای ناشی از آتش‌سوزی بعد از تبدیل برق (حرارت- روشنایی- مکانیکی)

همبندی اصلی برای هم ولتاژ کردن

مهمترین روشی است که برای پیشگیری از برق‌گرفتگی در یک ساختمان وجود دارد. اگر اسکلت هادی ساختمان (اسکلت فلزی یا میلگرد‌های بتنی) و بدنه‌های هادی بیگانه (انواع لوله‌کشیها و نظایر آن) و بدنه‌های هادی تجهیزات الکتریکی ساختمان‌ها (هادی حفاظتی PE و هادی اصلی زمین E) با یک هادی که دارای سطح مقطعی بزرگ است (کم مقاومت) به همدیگر وصل شوند. بین اجزای ذکر شده در بالا حتی اگر جریان‌های زیاد برقرار شده باشند. اختلاف پتانسیل قابل ملاحظه‌ای وجود نخواهد داشت تا باعث برق‌گرفتگی شود. همبندی حوزه هم‌ولتاژ در حجم ساختمان به‌وجود می‌آورد که بزرگی آن بستگی به وسعت ساختمان دارد.
به عبارت دیگر، هدف از ایجاد همبندی اصلی برای هم‌ولتاژ کردن جلوگیری از تشکیل ولتاژهای خطرناک است بین اجزای مختلفی که ممکن است به وسیله یک نفر به‌طور همزمان لمس شوند. در اینجا هم نباید نقش زمین فراموش شود. بنابراین برای اینکه همبندی موثر باشد، باید پتانسیل اجزای همبندی شده خیلی نزدیک به پتانسیل زمین باشد. نتیجه وارد کردن هادی‌های بیگانه و اجزای فلزی ساختمان در همبندی، همین است.
ممکن است که در بعضی از شرایط اتصالی، ولتاژ نقطه اصلی همبندی برای هم‌ولتاژ کردن نسبت به جرم کلی زمین از حد مجاز بالاتر رود (مانند حالتی که یکی از فازها از طریق یک قسمت هادی بیگانه که در همبندی منبع اصلی شرکت ندارد با زمین اتصال کوتاه شود) اما چون در داخل حوزه همبندی شده همه ولتاژها به علت وجود همبندی با هم برابر یا نسبت به هم خیلی کم تفاوت دارند، فردی که در داخل حوزه قرار دارد دچار برق گرفتگی نخواهد شد. برق‌زدگی در اثر تماس همزمان بدن با دو نقطه‌ای که دارای پتانسیل‌های مختلف‌اند بروز می‌کند و یک پتانسیل هیچگاه سبب برق‌زدگی نمی‌شود.

نکته‌ای ابتدایی که اغلب به فراموشی سپرده می‌شود.

در ساختمان‌های کوچک تک واحدی، داشتن یک حوزه هم‌ولتاژ کافی خواهد بود، در حالی که در ساختمان‌های بزرگ ممکن است لازم شود چند حوزه هم‌ولتاژ تشکیل گردد. اگر چند ساختمان از یک منبع تغذیه کنند، در محل ورود سرویس به هرکدام از ساختمان‌ها باید یک سیستم هم‌ولتاژ کننده به وجود آید و بنابراین هر ساختمان دارای یک حوزه هم‌ولتاژ مستقل خواهد بود. اگر ساختمان وسیعی چند نقطه ورودی سرویس داشته باشد، حوزه هم‌ولتاژ کننده باید در هر یک از این نقاط به وجود آید. در این گونه ساختمان‌ها مخصوصاً در انواع بلند مرتبه، ترمینال‌های اصلی اتصال به زمین را با یک هادی که هادی حفاظتی اصلی (MPE) است به همدیگر وصل می‌کنند.
علاوه بر ایمنی در برابر برق‌گرفتگی، همبندی سیستم‌های الکترونیک را در برابر تداخل امواج الکترومغناطیسی (EMI) حفاظت می‌نماید. برای همین همبندی بسیار مهم می‌باشد و در ساختمانهای بزرگ ایجاد همبندی علاوه بر نقطه ورود سرویس به ساختمان، در نقاط اضافی مانند تابلوهای برق تغذیه کننده لوازم فنی، بسیار مفید خواهد بود.

همه همبندی‌های هم‌ولتاژ کننده باید موارد زیر را شامل شوند:

– هادی حفاظتی (PE)
– لوله‌کشی‌های فلزی آب
– لوله‌کشی‌ها و سیستم‌های خنک کننده
– سیستم‌های تهویه
– اجزای فلزی سازه‌های ساختمان (اسکلت فلزی و یا میلگردهای بتن مسلح)
– هرگونه لوله‌کشی‌های فلزی دیگر
– ساختمان‌هایی که باید از TN-S استفاده کنند برای مثال عبارتند از ساختمان‌های مربوط به تأسیسات فنی مخابرات، ساختمان‌های دارای شبکه‌های رایانه و بیمارستان‌ها و ساختمان‌های مشابه آنها در مورد بیمارستان‌ها یادآور می‌شود که امروزه هم در زمینه‌های تشخیص و هم درمان، از وسایل الکترونیکی حساس نسبت به امواج الکترومغناطیسی استفاده می‌شود (CT-SCAN, MRI) و بسیاری تجهیزات حساس دیگر)
– بدیهی است که مطالب گفته درباره مزایای سیستم TN-S نسبت به سیستم TN-C فقط در هنگام سالم بودن کلیه مدارها صحیح خواهد بود و ما اگر به هر دلیل در یکی از مدارها اتصالی بروز کند تا قطع خودکار اتصالی (به مدت بسیار کوتاه) یا اگر در سیستم نشتی قابل ملاحظه‌ای وجود داشته باشد، (به طور دائم) تداخل امواج الکترومغناطیسی (EMI) وجود خواهد داشت.
یادآوری می‌شود که هم‌بندی، علاوه‌ بر تأمین ایمنی، سیستم‌های الکترونیکی را در برابر آثار امواج الکترومغناطیسی حفاظت می‌نماید. برای همین در آستانه قرن 21 که یکی از مشخصه‌های آن ورود الکترونیک و ارتباطات به همه انواع ساختمان‌ها است، عمل هم‌بندی بسیار مهم‌تر به ‌شمار خواهد آمد و در ساختمان‌های بزرگ ایجاد هم‌بندی علاوه بر نقطه ورود سرویس‌ها به ساختمان، در نقاط اضافی مانند تابلوهای برق تغذیه کننده لوازم فنی، لازم خواهد بود.
به‌طور کلی برای جلوگیری از (Electro- magnetic interference)-EMI یا تداخل امواج الکترومغناطیسی، که ممکن است به طور عمده در اثر جریان‌های برگشتی هادی خنثی از چند مسیر به وجود آیند، لازم است از سیستم‌هایی که دارای سازگاری و هم‌خوانی بسیار خوبی از نظر اثر امواج الکترو مغناطیسی هستند، استفاده شود.

تشکیل شبکه اصلی اتصال زمین

برای تشکیل شبکه اصلی اتصال زمین باید شماری الکترود مخصوص اتصال زمین، که تعداد آن بر حسب مقاومت الکتریکی زمین متفاوت خواهد بود، محاسبه و در اطراف ساختمان یا در منطقه‌ای که برای این منظور در نظر گرفته می‌شود، به ترتیبی که فاصله بین هر الکترود و الکترود بعدی از دو برابر طول الکترود کمتر نباشد نصب شود، سپس کلیه الکترودها به وسیله سیم یا شمش مسی به یکدیگر متصل شود.

مقاومت الکتریکی شبکه اصلی اتصال زمین

مقاومت الکتریکی شبکه اصلی اتصال زمین در نقطه ورود به ساختمان، پس از نصب، و همچنین در اندازه‌گیریهای سالانه، باید حداکثر دو اهم یا کمتر باشد.

نوع و شمار الکترودهای اتصال زمین

انتخاب نوع و شمار الکترودهای اتصال زمین به نوع زمین بستگی دارد، لذا با توجه به نوع زمین از انواع الکترودهای زیر می‌توان استفاده کرد:
– در مورد زمینهای نرم و شور، ممکن است لوله سیاه آب به قطر چهار اینچ و طول دو تا سه متر، یا میله مسی با مغز فولادی مخصوص اتصال زمین، به تعداد لازم، به کار برد.
– برای زمینهای نیم سخت و سخت، می‌توان به تعداد لازم، از میله مسی با مغز فولادی مخصوص اتصال زمین، یا چاه اتصال زمینی استفاده کرد، که در آن صفحه مسی، با ابعاد و ضخامت لازم، همراه با خاک زغال، نمک و یا نمک سنگ، در عمق مرطوب چاه نصب می‌شود.
– برای زمینهای بسیار سخت و صخره‌ای، باید یک شبکه بافته شده از مفتول مسی، در مساحتی به وسعت حدود 600 مترمربع یا بیشتر، در عمق هفتاد تا هشتاد سانتیمتری زمین، ایجاد و دفن شود.

نصب الکترودهای اتصال زمین

الکترودهای اتصال زمین باید در زمین بکر و در عمق مرطوب زمین کوبیده یا دفن شود به گونه‌ای که خشک شدن یا یخ‌زدگی در فصل‌های مختلف سال اثر قابل ملاحظه‌ای بر میزان مقاومت آن نداشته باشد. حداقل عمق الکترودها در زمین بکر نباید از مقادیر زیر کمتر باشد:

  • الکترودهای کوبیده یا دفن شده به صورت قایم: 2 متر
  •  لبه بالایی الکترود صفحه‌ای از سطح زمین: 5/1 متر
  •  الکترودهای افقی تسمه‌ای یا هادی مسی: 7/0 متر
الزامات
  •  الکترودهای نوع میله مسی با مغز فولادی و یا لوله‌ای قابل کوبیدن در زمین، باید به کمک کلاهک مخصوص مستقیماً در زمین کوبیده شود. در این گونه موارد، در صورت نیاز به ازدیاد طول الکترود در زمین، باید میله‌ها با لوله‌های بعدی به کمک بوشن به یکدیگر متصل و سپس در زمین کوبیده شود.
  • برای نصب الکترودهای نوع لوله‌ای ساده، لوله‌ای پرسی، و یا صفحه مسی تخت و مشبک باید، چاهی با عمق لازم تا رسیدن به رطوبت طبیعی زمین حفر و سپس ته آن تا ارتفاع 15 الی 20 سانتی‌متر با مخلوطی از نمک سنگ خرد و سرند شده و خاکه زغال انباشته و تسطیح شود، آنگاه الکترود درون چاه قرار داده شده و در اطراف و روی آن تا ارتفاع حدود دو متر با لایه‌هایی از نمک مزبور و خاکه زغال هر یک به ضخامت 15 سانتی‌متر انباشته و فشرده گردد و سپس ارتفاع باقیمانده چاه نیز با خاک سرند شده لایه به لایه خاکریزی، فشرده و پر شود.
  •  چاه حفر شده برای سیستم اتصال زمین باید ویژه نصب الکترود اتصال زمین بوده و برای هیچ منظور دیگری مورد استفاده قرار نگیرد و به همین ترتیب نیز استفاده از دیگر چاهها (مانند آب، فاضلاب و غیره) برای نصب الکترود اتصال زمین مجاز نخواهد بود.
    در مواردی که برای اتصال هادی زمین به صفحه مسی از کابلشو مسی پرسی (با پرس هیدرولیک) استفاده می‌شود، کابلشو باید به وسیله دو عدد پیچ مسی همراه با مهره‌های اصلی و قفل کننده به صفحه مسی محکم شود و در صورتی که اتصالات به وسیله جوش اکسیژن (لحیم سخت) صورت می‌گیرد باید دقت لازم مبذول گردد تا هادی به کابلشو و نیز کابلشو به صفحه مسی در تمامی سطح تماس به یکدیگر جوشکاری شود و صرفاً به جوشکاری پیرامون کابلشو اکتفا نشود.
سطح مقطع هادیهای اتصال زمین

سطح مقطع سیمها یا شمش مسی شبکه اصلی اتصال زمین (از الکترود به الکترود، و از الکترود به بدنه نرانسفورماتورها و تابلوی اصلی توزیع برق)، و سیم‌های اتصال زمین انشعابی فرعی (از تابلوی اصلی به تابلوهای فرعی، و از تابلوهای فرعی به وسایل و دستگاهها)، به قدرت ترانسفورماتور، قدرت تابلوهای فرعی، و دستگاهها بستگی دارد ولی، در هر صورت، سطح مقطع آنها نباید از سطح مقطع سیم نول کابل مربوط، یعنی یک دوم سطح مقطع سیم فاز کابل مربوط، کمتر باشد.
در مواردی که سیم اتصال زمین جزء کابل، و یا سیم فاز و نول در یک لوله نبوده، و به طور مجزا کشیده شده باشد، از لحاظ مقاومت مکانیکی، حداقل سطح مقطع سیم نباید از 16 میلی‌متر مربع کمتر باشد.

سطح مقطع هادی وصل کننده الکترود زمین و ترمینال اصلی اتصال زمین در صورتی که در برابر خوردگی و زنگزدگی حفاظت نشده باشد باید حداقل 25 میلی‌متر مربع در نظر گرفته شود.

جعبه اتصال آزمون

برای تسهیل در امر آزمون اندازه‌گیری میزان مقاومت الکتریکی هر الکترود اتصال زمین باید یک جعبه اتصال آزمون جداگانه برای هر یک از آنها پیش‌بینی و نصب شود تا پس از نصب سیستم یا در زمان بهره‌برداری، میزان مقاومت آن نسبت به جرم کلی زمین اندازه‌گیری و کنترل شود.
جعبه اتصال آزمون باید در روی سطح نزدیکترین دیوار به الکترود مربوط و در ارتفاع 5/1 متر از کف تمام شده زمین نصب شود.
گرفتن هرگونه انشعاب از هادیهای اتصالی بین الکترود و جعبه اتصال آزمون به هیچ‌وجه مجاز نمی باشد. کلیه انشعابات و تشکیل حلقه شبکه سیستم اتصال زمین و مانند آن باید پس از جعبه اتصال آزمون انجام شود.

آزمون سیستم اتصال زمین

برای حصول اطمینان از عدم تجاوز میزان مقاومت الکترودها نسبت به جرم کلی زمین از حداکثر مجاز، مقاومت الکتریکی تمامی الکترودها باید پس از نصب با دستگاه‌های اندازه‌گیری مخصوص و به وسیله افراد کار آزموده دقیقاً اندازه‌گیری شود.
به منظور حصول اطمینان از ممتد و متصل بودن کابلهای شبکه سیستم اتصال زمین و نیز کنترل میزان مقاومت مجاز کل آن، به تمامی شبکه سیستم مزبور باید پس از اتمام عملیات نصب به وسیله دستگاه‌های ویژه به دقت مورد آزمون و اندازه‌گیری مقاومت قرار گیرد.

شناسنامه سیستم اتصال زمین

هر الکترود یا سیستم اتصال زمین باید دارای شناسنامه‌ای حاوی مشخصات کامل آن باشد. این مشخصات شامل نوع و جنس الکترود یا الکترودها و ابعاد لازم، تاریخ احداث، محل استقرار، جنس خاک، مقدار مقاومت اندازه‌گیری شده اولیه و دوره‌های متعاقب، و دیگر اطلاعات ضروری می باشد. در اندازه‌گیریهای دوره‌ای علاوه بر میزان مقاومت و تاریخ باید ساعت اندازه‌گیری، دمای هوا (درجه سلسیوس)، رطوبت نسبی، مقدار بارندگی در 48 ساعت گذشته به میلی‌متر نیز ثبت شود. این شناسنامه باید در اختیار فرد یا افراد و یا تشکیلات بهره‌بردار از سیستم بوده و برای بازرسی در دسترس باشد.
سطح مقطع سیم اتصال زمین پریزهای برق که با سیم‌های فاز و نول در یک لوله قرار می‌گیرد، باید مساوی سطح مقطع سیمهای فاز و نول مربوط باشد.

تهیه کننده و گردآوری: مهندس محمد عابدین

صاعقه گیر و ساختمان های مقاوم در برابر صاعقه
05 نوامبر
مقالات سیستم های الکتریکال

حفاظت در مقابل صاعقه

حفاظت در مقابل صاعقه-استفاده از صاعقه‌گیر

براي جلوگيري از برخورد صاعقه به ساختمان‌های مرتفع و هدايت آن به زمين از سيستم صاعقه گیر استفاده مي‌شود. سه نوع صاعقه‌گير به شرح زير وجود دارند:

الف- صاعقه­ گیر نوع فاراده

اين نوع صاعقه گیر در واقع شبيه به يك قفسه است كه از تسمه ­هاي مسي تشكيل گرديده و كليه قطعات فلزي نمايان ساختمان‌ها را به يكديگر متصل مي‌كند. هم­چنين كليه وسايل فلزي بالاي بام از قبيل آنتن، دودكش و غيره توسط تسمه ­هاي فلزي به اضلاع قفسه وصل مي‌گردند. اضلاع عمودي قفسه در عمق 5/1 متري زمين به يكديگر متصل و در چند نقطه به چاه ارت وصل مي‌شوند.

ب- صاعقه­ گیر نوع راديواكتيو

در اين نوع صاعقه گیر يك ماده راديواكتيو بطور دائم هواي اطراف را يونيزه كرده و مقاومت الكتريكي آن را كاهش مي­دهد. حوزه عمل صاعقه­ گير بصورت يك مخروط معكوس مي‌باشد كه در نتيجه جريان برق صاعقه به طرف صاعقه­ گير هدايت شده و از آنجا توسط كابل به چاه زمين متصل مي­گردد.

ج- صاعقه­ گیر الكترواستاتيك

اين صاعقه­ گير براساس توليد سيگنال پالسي بـا ولتـاژ بالا و دامنـه و فـركانس مشخص و توليد ميـدان­هـاي الكترواستاتيكي و ايجاد گراديان ولتاژ اطراف هادي، محيط را يونيزه كرده و مقاومت الكتريكي را كاهش مي­دهد. در نتيجه جريان­هاي ناشي از صاعقه را به زمين هدايت مي­كنند. اين سيگنال­ها توسط يك اسيلاتور و يك پالس ژنراتور توليد مي­شوند. بنابراين خطر تشعشع راديواكتيو وجود ندارد.

د-حفاظت ثانویه در مقابل صاعقه

Surge یا جهش ناگهانی ولتاژ یا جریان می­تواند ناشی از صاعقه، کلیدزنی، اشتباه اپراتور، الکتریسیته ساکن و … باشد، علاوه بر آثار و تبعات شناخته شده ­ای که دارد می­تواند موجب وقوع تداخل الکترومغناطیسی (Electro Magnetic Interference) شود. از بین مواردی که اشاره شد، صاعقه اثرات زیان بار­تری دارد. البته در مواردی که سیستم­های تأسیسات برقی یا مخابراتی با استفاده از هادی ­های حفاظ‌دار، یا در لوله­ های فلزی اجرا شود، اتصال حفاظ هادی­ ها یا لوله ­های فلزی به سیستم اتصال زمین معمولاً حفاظت لازم را تأمین می­کند، در این گونه موارد در صورت عدم تأمین حفاظت لازم، هادی­ های فعال باید به وسیله برق‌گیرهای حفاظت ثانویه ( Secondary surge arrester  ) محافظت شوند. این تجهیزات در تابلوهای توزیع برق روی خط تغذیه برق یا دیتای دستگاه­ها نصب می­گردند.

تهیه کننده:

مهندس پژمان مرادیان
دیزل ژنراتور و کاربرد آن
04 نوامبر
مقالات سیستم های الکتریکال

دیزل ژنراتور و سایزینگ آن

نحوه انتخاب و سایزینگ دیزل ژنراتور بر اساس نوع کارکرد و کاربرد دستگاه

دستگاه های دیزل ژنراتور بر اساس سه نوع توان مصرفی بسته به نوع کارکرد و کاربری مد نظر بهره بردار سایز و انتخاب می شوند. نحوه انتخاب توان مورد نیاز از یک دستگاه دیزل ژنراتور می توان تاثیر مستقیم در سایزینگ و قدرت دستگاه داشته باشد.

بر این اساس سه توان درخواستی برای دستگاه های دیزل ژنراتور تعریف می گردد:

  • توان استندبای (Standby Power)
  • توان پرایم (Prime Power)
  • توان کانتینیوس (Continuous Power)

در ادامه نحوه انتخاب و سایزینگ هر یک از توان های مورد نیاز برای یک دستگاه دیزل ژنراتور آورده شده است.

توان استندبای Standby Power :

اندازه ی توان استندبای جهت استفاده دیزل ژنراتور یا ژنراتور گازسوزی است که به صورت اضطراری در مدار قرار داشته باشد و هیچگونه اضافه بار (Over load) در طول کارکرد آن رخ ندهد. این توان بیشتر در جاهایی به کار میرود که برق قابل اطمینان دارند و فقط در هنگام قطعی برق به دستگاه احتیاج پیدا خواهند شد. به عبارت دقیق تر چنانچه قرار باشد از دیزل ژنراتور در یک سال کمتر از 200 ساعت با ماکسیموم ضریب توان 0.8 استفاده شود، به شما پیشنهاد میکنیم که در انتخاب دیزل ژنراتور مناسب توان استندبای را مد نظر قرار دهید و تنها به این نکته توجه داشته باشید که در یک سال بیش از ۲۵ ساعت با توان ماکسیموم استندبای آن کار نکنید تا آسیبی به دستگاه شما نرسد.

توجه: اگر بر اساس توان استندبای دیزل ژنراتور خود را انتخاب کردید هرگز دستگاه را در حالت اضافه بار (Over load) قرار ندهید چرا که ممکن است آسیب جدی به دستگاه وارد شود.

توان پرایم Prime Power :

“rtl” style=”text-align: justify;”>چنانچه قرار است دیزل ژنراتور شما در یکی از دو حالت زیر به کار گرفته شود میتوانید از این توان جهت سایزینگ دستگاه استفاده کنید:

  1. تایم نامحدود کارکرد دستگاه:

چنانچه قرار است دستگاه شما به میزان نامحدود در سال به کار گرفته شود و همچنین شما دارای یک بار متغییر هستید و توان ثابتی از دستگاه نمیکشید، میتوانید با توجه به این توان دیزل ژنراتور خود را انتخاب نمایید، با این شرط که میانگین توان استفاده شده در ۲۵۰ ساعت از هر دوره کارکرد دستگاه نباید بیشتر از ۷۰ درصد توان پرایم باشد و همچنین مجموع ساعاتی که با حداکثر توان پرایم از دیزل ژنراتور بهره میبرید نباید از 500 درصد توان پرایم دستگاه در یک سال تجاوز کند.

همچنین شما میتوانید تا ده درصد اضافه بار (Over Load) از دستگاه جریان بکشید. به شرطی که به ازای هر ۱۲ ساعت کارکرد تنها یک ساعت اضافه بار وجود داشته باشد و همچنین دستگاه شما در یک سال بیش از ۲۵ ساعت در حالت اضافه بار قرار نگیرید.

  1. تایم محدود کار دستگاه:

چنانچه دستگاه شما به میزان تایم محدودی کمتر از 750 ساعت در سال زیر بار ثابت قرار گیرد و مطمین باشید. که هیچگونه اضافه باری به دستگاه وارد نمیشود ما به شما پیشنهاد میکنیم بر اساس توان پرایم دستگاه خود را سایز نمایید.

توجه: در صورت استفاده از دستگاه در یک سال کمتر از ۲۵۰ ساعت کار را با توان استندبای و استفاده بیستر از ۷۵۰ ساعت کار را با توان کانتینیوس دستگاه میبایست تامین کرد. بنابراین بهترین بازه کارکرد برای انتخاب دستگاه بر اساس توان پرایم بین 250 ساعت تا 750 ساعت کارکرد در یک سال می باشد.

توان کانتینیوس Continuous Power :

dir=”rtl” style=”text-align: justify;”>چنانچه در یک سال بیش از ۷۵۰ ساعت از دستگاه دیزل ژنراتور استفاده خواهید کرد. قطعا باید این توان را جهت سایزینگ مد نظر قرار دهید و توجه داشته باشید. به هیچ وجه اضافه بار رخ ندهد چرا که آسیب جدی به دستگاه وارد خواهد شد.

تهیه کننده: مهندس محمد عابدین