اصولاً هدف از بكار بردن سیستم اعلام حریق ، اطلاع از شروع آتش‌سوزي و در نتيجه جلوگيري از توسعه و پيشرفت آن مي‌باشد. بنابراين سيستم اعلام حریق جزء مهمي از سيستم حفاظت در برابر آتش محسوب شده و بايستي مورد بررسي و مطالعه قرار گيرد. سيستم اعلام حريق عبارتست از مجموعه‌اي از دتكتورها، شستي‌ها، آژیرها و مركز اعلام حريق كه توسط سيم‌كشي مناسب به يكديگر متصل گرديده و وقوع آتش را در مرحله اول به ساكنين ساختمان و در مراحل بعدي به مسئولين مربوطه اطلاع مي‌دهد.

طبق مقررات ملي ساختماني ايران مبحث 13 در ساختمان‌هاي مسكوني بيش از 4 طبقه، ساختمان‌هاي اداري، تجاري و مراكز اجتماع مانند سالن‌ها، سينماها، مساجد و … پيش‌بيني سيستم اعلام حريق الزامي است.

معرفی سیستم اعلام حریق

کاربرد سیستم اعلام حریق و هدف از اجرای آن، دو مورد زیر می‌باشد:

حفظ جان انسان‌ها (Life  Protection)

برای حفظ جان انسان‌ها، لازم است آلارم صوتی با شدت صوت (دسی بل – DB) کافی در فضا پخش گردیده، به  طوری که  کلیه افرادی که در معرض  خطر آتش هستند، با اطمینان کامل از وقوع  آتش مطلع شده و ضمناً زمان کافی برای تخلیه  ساختمان و خروج از منطقه خطر را داشته باشند. برای حصول این مقصود، علاوه بر کافی بودن شدت صوتی، بایستی راه‌های خروج اضطراری (پله‌های فرار) قابل مشاهده بوده و بدون مانع، رسیدن افراد به پله‌های مذکور میسر باشد. در صورتی که پله‌های فرار به طور مستقیم قابل مشاهده نباشد، بایستی علائم الکتریکی (با منبع تغذیه بدون وقفه) در فواصل معین  نصب گردند تا به کمک آنها، افراد بتوانند خود را سریعاً  و از کوتاه‌ترین مسیر مطمئن به راه‌های خروج اضطراری برسانند.

حفظ ساختمان و اشیاء موجود در آن

در این سیستم، نقش اصلی به عهده دتکتورهای اتوماتیک (شامل حرارتی، دودی و … ) می‌باشد و متناسب با اهمیت بخش‌های مختلف، تعداد و نوع دتکتورها متفاوت خواهد بود (در ادامه گزارش،  راجع به این دتکتورها، بحث خواهد شد).

انواع مدارهای اعلام حریق

مدارهای اعلام را در یک دسته‌بندی کلی می‌توان به دو گروه دستی محلی (Local-Manual)  و اتوماتیک مرکزی (Automatic-Central)  تقسیم نمود.

مدار دستی همگانی یا محلی

با توجه به پیشرفت‌های حاصله در فن‌آوری سیستم­های اعلام حریق، در حال حاضر، از مدارهای دستی برای کشف و اعلام آتش، استفاده نمی‌شود.

سیستم اتوماتیک مرکزی

این سیستم، علاوه بر شستی و زنگ، دارای دتکتورهای اتوماتیک مختلف و همچنین یک سیستم کنترل مرکزی می‌باشد که علاوه بر اعلام  دستی، امکان اعلام اتوماتیک آتش (در اثر احساس حرارت، دود و …) همچنین اعلام طبقه، قسمت و یا حتی اتاقی که آتش‌سوزی از آن محل شروع شده است، وجود دارد.  (Addressable)در واقع یک سیستم هوشمند (Inteligent) به کمک میکروپروسسور، کلیه فضاهای مورد نظر را به صورت دائمی کنترل و حفاظت می‌نماید. این سیستم نقش مهمی در جلوگیری از وقوع و توسعه آتش دارد.

منطقه‌بندي ساختمان

در مورد ساختمان‌های بزرگ، جهت سهولت پیدا کردن محل وقوع آتش و جلوگیری از سرایت آتش به سایر قسمت‌ها، بایستی ساختمان را “منطقه‌بندی” (ZONING)  نمود.

در مورد منطقه‌بندی ساختمان بایستی عوامل زیر مورد توجه قرار گیرد.
سهولت شناسايی منطقه
قابلیت دسترسی (Accessibility)
ابعاد فضا
دیوارها
امکان تمرکز نیروها در منطقه مورد نظر
مقررات زیر بایستی در مورد منطقه‌بندی ساختمان، رعایت گردد.
منطقه مورد نظر نبایستی از دیوارها و سایر عوامل جداکننده، فراتر رود.
مساحت منطقه نبایستی از 2000 مترمربع بیشتر شود.
هر منطقه بایستی فقط یک طبقه را در برگیرد، مگر در حالات زیر :
در مواقعی که مساحت بنا کمتر از 300 مترمربع باشد.
راه‌پله‌ها، نورگیرها، شفت‌های آسانسور و سایر ارتباطات عمودی.
فاصله هر فرد تا نزدیکترین شسی اعلام یا پله فرار، بیشتر از 30 متر نباشد.

همان‌طور که در بحث سیستم آدرس‌ پذیر (Addressable)  خواهیم دید، این منطقه‌بندی از نظر الکتریکی، فقط برای سیستم‌های متعارف (Conventional) صادق می‌باشد ولی از نظر معماری، در مورد هر دو سیستم آدرس پذیری و متعارف بایستی در نظر گرفته شود. البته مورد “د” (فاصله تا نزدیک‌ترین  شستی اعلام) بایستی در هر دو سیستم ملحوظ گردد.

تجهیزات اصلی سیستم اعلام حریق

شستی اعلام

شستی اعلام با پاسخ زمانی کمتر از 1 ثانیه، در راهروها و درهای خروجی، قسمت‌های ورودی و محل جتماعات نصب شده که با شکسته شدن شینه مخصوص، پیامی به مرکز کنترل اعلام حریق ارسال و از آن پس، عملیات برنامه‌ریزی شده، به اجرا درخواهد آمد.

محل نصب شستی (Call  Point) بایستی دارای چه مشخصاتی باشد؟
حداکثر فاصله برای رسیدن به شستی، از 30 متر بیشتر نباشد.
شستی در ارتفاع 40/1 متری از زمین و در نقطه‌ای کاملاً روشن و قابل دسترس و حتی‌الامکان در محل تقاطع نصب شود.
شستی بایستی به صورت روکار یا نیمه توکار نصب گردد، به طوری که از فاصله دور قابل مشاهده باشد .

آژیر اعلام حریق

آژیر اعلام حریق طبق استاندارد  BS  5839  بایستی مشخصات زیر را دارا باشد:

ردیف فرکانس : 500 تا 10000  هرتز
حداقل سطح صوت : 65 دسی‌بل یا 5 دسی‌بل بیشتر ازحداکثر همهمه (Noise)  موجود در فضا (هرکدام بیشتر باشد).
در اتاق‌های خواب : حداقل 75  دسی‌بل در محل تختخواب.
صدای زنگ به فضاهای زیر نفوذ نمی‌نماید:
بیش از 3 پارتیشن
دیوارهايی که بازشو ندارند (Opening)
فضاهای بزرگ (زنگ‌های نصب شده در راهرو مجاور، برای فضاهای بزرگ کافی نمی باشد).
درفضاهايی که معمولاً همهمه زیاد است و یا صدای بلند زنگ موجب ناراحتی شدید افراد خواهد شد، لازم است لامپ مخصوص  (BEACON)  در کنار زنگ نصب گردد.

انواع آلارم دهنده‌ها

بیزر (Buzzer) : با صدای ضعیف.
زنگ (Bell) : با صدای متوسط.
Electronic Sounder : باتنوع زیاد در سطح صوت، فرکانس و تن صدا (Tone).
سیرن (SIREN) : با صدای بسیار زیاد و مناسب برای فواصل دور.
ملاک های انتخاب آلارم‌دهنده‌ مناسب
همهمه موجود در فضا (که بایستی ضعیف‌تر از آلارم باشد).
آلارم‌دهنده‌هايی که برای کاربری‌هايی غیر از اعلام حریق پیش‌بینی شده است (بررسی امکان تداخل آلارم‌ها).
آلارم برای اطلاع چند منطقه در نظر گرفته شده است.
در مورد زنگ‌های معمولی، شدت صوت بستگی به قطر زنگ دارد. قطرهای مرسوم 6 و 8 اینچ می‌باشد که برای فضاهای شلوغ و مساحت زیاد از زنگ بزرگ (قطر 8 اینچ) استفاده خواهد شد.
آژیر اعلام خطر که از نوع الکترومکانیکی با بدنه یکپارچه به رنگ قرمز و با برد صدای حداقل 1 کیلومتر انتخاب و در محوطه مجتمع نصب می‌گردد.

دتکتورهای اعلام حریق

انواع دتکتور که وقوع آتش را احساس و آن را  به مرکز اعلام می نماید به شرح زیر است:

دتکتورهای حرارت (Heat  Detector)

دتکتورهای حرارتی که خود به دو نوع حساس در مقابل مطلق افزایش درجه حرارت (Fixed  Temp) و حساس در مقابل سرعت افزایش درجه حرارت (Rate  Of  Rise) تقسیم می‌گردد.

از دتکتور حرارتی نوع دوم برای فضاهای تأسیساتی و بعضی از انبارها استفاده خواهیم نمود.

دتکتورهای دودی

این نوع دتکتورها برای نظارت دائمی  طراحی شده و وقوع آتش‌سوزی‌هایی را که دارای عکس‌العمل‌های حرارتی کند بوده ولی همراه با دود است، خبر می‌دهد.

سیستم کنترل دود را می‌توان با دتکتورهای حرارتی هم ترکیب نمود تا سیستم کاملاً مطمئنی حاصل گردد. (Optical/Heat Detector)  در مورد دتکتور نوع یونیزاسیون مقدار بسیار کم ماده رادیواکتیو فضای داخل محفظه را یونیزه می‌نماید.

با توجه به احتمال خطرات ناشی از تشعشع مواد رادیواکتیو، کاربرد دتکتور نوع یونیزاسیون توصیه نمی‌گردد.

بنابراین از دتکتور نوع نوری برای حفاظت اکثر فضاهای ساختمان استفاده خواهد شد.

دتکتور گاز (Gas  Detector)

این دتکتورها نشت گاز را احساس و به مرکز اعلام و بوسیله مدارهای مربوط باعث بکار انداختن وسایل مختلف از قبیل آژیر، سیستم آتش نشانی و همچنین قطع هودها و هواکش‌ها و هوارسان‌های  مورد نظر می‌شود.

انتخاب نوع دتکتور برای فضاهای مختلف

در بحث قبلی، نوع عملکرد هر کدام از دتکتورها مشخص گردید. بدیهی است بعضی از آنها عملکرد خاصی داشته و فقط در فضای معینی قابل استفاده  می‌باشند (مثلاً دتکتور گاز). در مورد دو نوع دتکتور اصلی یعنی حرارتی و دودی، کاربری آنها کاملاً متفاوت و متنوع بوده و بایستی  با شناختی که از فضاهای مختلف ساختمان داریم، نوع دتکتور مناسب را تعیین نمايیم.

دتکتور مناسب برای فضاهای مختلف به شرح جدول ذیل است :

نوع مکان نوع دتکتور مناسب
واحدهای مسکونی دتکتور دودی ، گاز شهری و حرارتی برای آشپزخانه
راهروها دتکتور دودی
اتاق آسانسور دتکتور دودی
انتظار و اطلاعات دتکتور دودی
انبارها دتکتور دودی
اتاق‌های برق دتکتور دودی
موتورخانه تاسیسات دتکتور حرارتی+ دودی+گاز شهری
اتاق های هوارسان دتکتور دودی
پارکینگ دتکتور حرارتی ( افزایشی )
اتاق دیزل ژنراتور دتکتور حرارتی ( افزایشی )
اتاق اداری، اتاق کنفرانس، سالن اجتماعات دتکتور دودی
لابی، اتاق انتظار دتکتور دودی
اتاق خواب، اتاق غذاخوری، پذیرایی دتکتور دودی
فروشگاه، انبار، بارانداز دتکتور دودی
مدرسه، کتابخانه دتکتور دودی
درمانگاه، اتاق بستری، اتاق عمل دتکتور دودی
آزمایشگاه، رادیولوژی دتکتور دودی
سالن ورزشی دتکتور دودی
مرکز کامپیوتر، مرکز تلفن دتکتور دودی
کارگاه و کارخانه دتکتور دودی
پلکان دتکتور دودی
چاه آسانسور و داکت دتکتور دودی

سطح پوشش دتکتورهای مختلف

دتکتورهای حرارتی

سطح پوشش دتکتورها تابع شکل فضا و به خصوص ارتفاع نصب آنها می‌باشد سازندگان مختلف هم ارقام متفاوتی را اعلام می‌نمایند. این رقم از حداقل 40 مترمربع تا حداکثر 60 مترمربع در نوسان می‌باشد. به عنوان یک رقم متوسط، سطح تحت پوشش 50 مترمربع را مبنا قرار خواهیم داد.

دتکتورهای دودی

طراحی دتکتورهای دودی با دو شیوه متفاوت صورت می‌گیرد:

نصب دتکتور در بالاترین ارتفاع و درست روی دستگاه مورد نظر که بایستی تحت حفاظت قرار گیرد.
نصب دتکتورها با فاصله کاملاً یکنواخت، به طوری که کل فضا را به صورت یکنواخت تحت پوشش قرا ر دهد.

در این مورد هم سازندگان مختلف، سطح قابل پوشش را متفاوت اعلام می‌نمایند.

طبق استاندارد  BS  5839  PART-1  حداکثر سطح قابل پوشش توسط دتکتور دودی در ارتفاع معمولی 80 مترمربع می‌باشد.

از آنجا که دود سریعاً به بالاترین نقطه فضا رسیده و از منافذ موجود خارج می‌گردد، بایستی دتکتور دودی هم در بالاترین ارتفاع نصب شود.

مشخصات عمومی سیستم اعلام حریق

مراکز سیستم اعلام حریق باید از نوع تحت مراقبت دائم باشد، به گونه‌ای که عملکرد یکی از دتکتورها (کشف حریق) سبب بر هم خوردن تعادل مدار و در نتیجه اعلام حریق در آن مدار شود. قطع شدن یا بروز اتصالی در هر مدار باید به نحوی مطلوب ثبت و اعلام شود. بروز خرابی، از هر نوع، در یک مدار (زون) نباید سبب از کار افتادن سایر مدارها یا کل سیستم شود هر مرکز باید به وسائل تأمین نیروی ایمنی مخصوص به خود (باطری) با کلیه لوازم و متعلقات مربوط، مانند دستگاه شارژ کننده و غیره، مجهز باشد تا سیستم در همه احوال آماده به کار باشد.
مرکز سیستم اعلام حریق باید در محلی که خارج از دسترس عموم است نصب شود و به طور شبانه‌روزی تحت مراقبت افراد کارآزموده باشد.
کلیه مدارهای سیستم اعلام حریق باید مستقل از سایر سیستم‌ها (غیر از سیستم حفاظتی) کشیده شود و فقط در مواردی که بین مرکز اعلام حریق و ایستگاه آتش‌نشانی ارتباط وجود دارد، می‌توان از مدارهای سیستم  تلفن برای این منظور استفاده کرد. کلیه  مقررات شرکت تلفن در این مورد باید رعایت شود.
زنگ‌های اعلام حریق باید در محل‌هايی نصب شوند که هنگام بروز حریق، صدای آنها از دورترین نقطه ساختمان قابل شنیدن باشد.

انواع سیستم اعلام حریق

سیستم اعلام حریق به دو دسته زیر تقسیم  می‌گردند:

سیستم‌های اعلام حریق معمولی (Conventional)

در این سیستم، ساختمان به چند منطقه آتش تقسیم می‌شود. هر منطقه (ZONE)  که مشتمل بر دتکتورها، شستی‌ها و زنگ‌ها می‌باشد، دارای مدار اعلام حریق مستقل است. به محض شروع  آتش در یک منطقه از ساختمان، به صورت دستی یا اتوماتیک ابتدا زنگ‌های همان منطقه به صدا در می‌آید و در صورتی که سیگنال توسط اپراتور یا نگهبان قطع نشود، زنگ سایر منطقه‌ها هم به صدا درخواهد آمد. همزمان با این عمل، به مرکز آتش‌نشانی منطقه هم تلفن زده می‌شود. معمولاً در این سیستم، هر یک از دتکتورها به صورت یک کنتاکت باز بوده که در صورت وقوع حریق کنتاکت مربوطه بسته شده و در اثر افت ولتاژ منتجه سیستم مرکزی وقوع حریق را زون مربوطه اعلام می‌کند.

همانطور که ملاحظه می‌شود، در سیستم معمولی (Conventional)، مرکز اعلام حریق، منطقه‌ای را که آتش‌سوزی در آن شروع شده است، معین می‌نماید. بدیهی است، یافتن محل دقیق یا اتاق معینی از آن منطقه که آتش شروع گردیده مشکل و وقت‌گیر می‌باشد. این سیستم برای ساختمان‌های مرتفع، مناسب نیست. (البته با استفاده از لامپ نشان‌دهنده راه دور می‌توان، تا حدودی این نقص را برطرف نمود.)

سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر (Addressable)

در این سیستم تمام عناصر بکار گرفته شده از قبیل دتکتورها، شستی‌ها، آژیرها و تکرارکننده‌ها توسط یک کد (Code)  یا آدرس (Address)  مشخص می‌شوند و مرکز کنترل، اتاق یا محل مورد نظر را با همان کد یا آدرس شناسايی می‌نماید.

ملاحظه می‌شود که در این سیستم، نقطه‌ای که آتش‌سوزی از آنجا شروع گردیده، بسیار سریع  شناسايی شده و در نتیجه، اقدامات لازم با سرعت کافی انجام خواهد شد.

با توجه به مطالب فوق، سیستم آدرس‌پذیر (Addressable) کیفیت فنی بسیار بالاتری دارد، مشخصات بیشتر این سیستم به شرح ذیل می­باشد:

مشخصات سیستم اعلام حریق آدرس ­پذیر (Addressable)

در این سیستم، تمامی عناصر روی یک یا چند حلقه (Loop)، بسته به تعداد عناصر، قرار خواهد گرفت. تعداد عناصر قابل قبول در یک حلقه در سیستم های مختلف متفاوت است ولی به طور کلی می‌توان گفت که حداکثر ظرفیت هر حلقه حدود 128 عنصر می‌باشد.

در این سیستم دتکتورها در زمان‌های خاص (کسری از ثانیه) شرایط محیطی را (حرارت، نور، غلظت دود و …) به مرکز کنترل ارسال می‌کنند که در صورت بروز تغییرات محیطی در زمان مشخص، وقوع حریق اعلام می‌شود و از آنجايی که هر دتکتور دارای آدرس مشخصی است محل وقوع حریق دقیقاً تعیین می‌شود. بنابراین از اتلاف وقت به منظور جستجو در یک زون و یافتن محل دقیق وقوع حریق که در سیستم‌های (Conventional) الزامی است، جلوگیری به عمل می‌آید. علاوه بر این می‌توان با استفاده از مدارهای واسط (Interface) عناصر حفاظتی از قبیل تجهیزات اطفاء حریق، سنسورهای باز شدن درهای ایمنی، سنسورهای لرزه و هم‌چنین دتکتورهای از نوع  (Conventional) را به سیستم کنترل مرکزی ارتباط داد و به این ترتیب  یک سیستم ایمنی (Security  System) با کنترل مرکزی ایجاد کرد.

باتوجه به اینکه در این سیستم منطقه‌بندی به صورتی که در سیستم‌های Conventional مطرح است، وجود نداشته و تمامی عناصر بر روی یک حلقه یا چند حلقه توسط یک یا چند مدار 2 سیمه (BUS)  به مرکز کنترل مرتبط  می‌شوند، لذا به میزان قابل توجهی از حجم سیم‌کشی کاسته خواهد شد.

سیستم اعلام حریق آدرس پذیر دارای چه اجزایی می­باشد

سیستم مرکزی

تجهیزات کنترل و نشانگر که با استفاده از نرم‌افزارهای کامپیوتری و بهره‌گیری از سیستم‌های میکروپروسسوری عمل کرده و با هریک از عناصر موجود در هر لوپ با یک کد (Code)  مشخص ارتباط برقرار می‌کند و به این ترتیب  اطلاعات لازم را از دتکتورها دریافت کرده و فرمان‌های لازم را به آژیرها و مدارهای واسط (جهت اطفاء حریق،  بستن بعضی از درها، یا خاموش کردن سیستم‌های تهویه وتعویض هوا) ارسال می‌کند.

شستی، زنگ و دتکتورها

این نوع عناصر، تفاوت کیفی با سیستم اعلام حریق معمولی ندارند، جز آنکه  پایه‌های مربوطه از نوع آدرس‌دهی می‌باشد.

مدار واسط

سیستم‌های اعلام حریق علاوه بر صدور فرمان هشدار جهت تخلیه ساختمان و آگاه نمودن مسؤلین ساختمان برای انجام اقدامات مرتبط با اطفاء حریق، می‌بایست به صورت همزمان و به طور اتوماتیک فرمان‌های موازی دیگری نیز صادر نمایند. برخی از این فرامین که همگی به منظور حفظ ایمنی عمومی ساختمان و افراد حاضر درآن است عبارتند از :

فعال نمودن سیستم اطفاء حریق (در صورت وجود و بسترسازی لازم)
انتقال آسانسورها به طبقه اصلی و توقف در آنجا
توقف دستگاه‌های هوارسان در محدوده وقوع حریق (در صورت وجود)
بستن درهای ضد حریق (در صورت وجود)
روشن کردن هواکش‌های تخلیه دود راه‌پله‌های فرار
روشن کردن دمنده‌های فشار مثبت راه‌پله‌های فرار

در عمل، متناسب با تأسیسات موجود در هر ساختمان، ممکن است بعضی از فرامین فوق غیر ضروری بوده ولی در عوض موارد دیگری مورد نیاز باشد.

      درطراحی سیستم‌های کشف و اعلام حریق آدرس‌پذیر، در هر نقطه‌ای از طرح که ایجاب نماید، می‌توان با وارد نمودن یک ماژول فصل مشترک در داخل حلقه آدرس‌پذیر
(Interface I/O Module)، یک فرمان به خارج از حلقه صادر نمود. این فرمان می‌تواند جهت فعال‌سازی سیستم اطفاء حریق، انتقال آسانسورها، توقف هوارسان یا هر نیاز متناسب دیگری به کارگرفته شود.

ایزولاتور (Isolators)

در سیستم‌های قابل آدرس‌دهی به منظور  حفاظت حلقه در مقابل اتصال کوتاه، حلقه را به چند گروه سنسور تقسیم‌بندی و بین گروه‌های مختلف ایرولاتور قرار می‌دهند که در صورت بروز اتصال کوتاه در یک گروه دتکتور، ایزولاتورهای مربوطه عمل کرده و دتکتورها را از حلقه جدا کرده به نحوي که اخلالی در عملکرد بقیه عناصر بوجود نیاید. توصیه می‌شود که هر گروه حداکثر شامل 25 عدد  دتکتور باشد.

لوپ ‌بندی ساختمان

مبنای تعیین تعداد لوپ های اعلام حریق و حفاظتی ساختمان ، به شرح زیر می‌باشد:

حداکثر تعداد عناصر روی یک لوپ

همانطور که در قسمت قبل گفته شد، تعداد عناصری را که می‌توان بر روی یک حلقه (اعم از دتکتورها، شستی، زنگ، سنسورهای امنیتی و غیره) متصل نمود، با توجه به مشخصات دستگاه سازندگان مختلف، متفاوت می‌باشد.

هرگاه به طور متوسط، یک حلقه را متشکل از 4 گروه و هر گروه را شامل حداکثر 25 دتکتور (به اضافه شستی، زنگ و …) در نظر بگیریم، تعداد دتکتورهای روی هر حلقه حداکثر 100 عدد خواهد شد. (این  عدد به عنوان یک رقم میانگین تلقی می‌شود که برای سازندگان معتبر از قبیل  GENT ، رقم حداقل را تشکیل خواهد داد که طبیعتاً باعث بالا رفتن ضریب اطمینان سیستم خواهد شد).حداکثر طول حلقه (لوپ)

حداکثر طول مجاز برای لوپ اعلام حریق و حفاظتی، در مورد سازندگان مختلف متفاوت می‌باشد. مثلاً  GENT  آن را  1000 متر ولی  KIDDE  FEWALL  حداکثر 3000 متر اعلام می‌نماید. در این مورد هم برای رعایت احتیاط، رقم 1500 متر را مبنا قرار می‌دهیم.

کاربری فضاهای مختلف

باتوجه به متفاوت بودن کاربری‌ها، مستقل نمودن لوپ مربوط به هر نوع کاربری، ترجیح خواهند داشت.

مرکز اصلی اعلام حریق و حفاظتی

مرکز اصلی اعلام حریق معمولاً در طبقه همکف اتاق نگهبانی یا لابی من مستقر می‌گردد. این مرکز شامل پانل نشان‌دهنده وضعیت و آدرس دتکتورها و سایر عناصر، مونیتور، مدارات تست عناصر مختلف، میکروپروسسور اصلی، منبع تغذیه، آلارم صوتی و نوری و همچنین امکان ارتباط تلفنی با مسئولین آتش‌نشانی و غیره، خواهد بود.

تجهیزات اصلی سیستم اعلام حریق

شستی اعلام
شستی اعلام با پاسخ زمانی کمتر از 1 ثانیه، در راهروها و درهای خروجی، قسمت‌های ورودی و محل جتماعات نصب شده که با شکسته شدن شینه مخصوص، پیامی به مرکز کنترل اعلام حریق ارسال و از آن پس، عملیات برنامه‌ریزی شده، به اجرا درخواهد آمد.

محل نصب شستی (Call Point) بایستی دارای چه مشخصاتی باشد؟
حداکثر فاصله برای رسیدن به شستی نباید بیشتر از 30 متر باشد.
شستی در ارتفاع 40/1 متری از زمین و در نقطه‌ای کاملاً روشن و قابل دسترس و حتی‌الامکان در محل تقاطع نصب شود.
شستی بایستی به صورت روکار یا نیمه توکار نصب گردد، به طوری که از فاصله دور قابل مشاهده باشد .

سیستم پیام‌رسانی صوتی

طراحی سیستم صوتی عمومی (Public Address)
برای طراحی یک سیستم صوتی مناسب، صدای خروجی از بلندگوها باید بگونه‌ای باشد که سطح قدرت آن از صدای محیط اطراف بیشتر باشد، قدرت خروجی بلندگوها باید بگونه‌ای محاسبه قرار گردد که بتواند بر صدای محیط اطراف غلبه کند و کیفیت صدا بگونه‌ای باشد که به راحتی قابل شنیدن باشد. در ادامه به بیان مباحث پایه ای برای تعین و انتخاب سیستم صوتی مي‌پردازیم.

• –  سطح فشار صوت

این مشخصه بیان‌کننده حجم صدایی است که بلندگو قادر به تولید آن مي‌باشد. برای اندازه‌گیری آن به این صورت عمل مي‌کنیم که یک وات توان ورودی را به بلندگو وارد مي‌کنیم و سطح شار صوتی را در یک متری بلندگو اندازه‌گیری مي‌کنیم. واحد آن بر حسب db (دسی بل) مي‌باشد. این مقدار سطح فشار صدا که به آن سطح فشار، فشار صدای مرجع بلندگو نیز مي‌گویند با احتساب مقادیر مرجع (1w/1m) و برای یک بلندگو محاسبه مي‌شود. در صورتی که توان ورودی بلندگو و یا تعداد بلندگوهای نصب شده در یک فضا تغییر نماید، سطح فشار صدای تولیدی توسط مجموعه بلندگو‌ها نیز تغییر مي‌نماید که در ادامه به تشریح این دو مطلب خواهیم پرداخت.

اختلاف فشار صوتی (D.S.P-Difference Sound Pressure)

همان‌طور که در قسمت قبل اشاره شد سطح فشار صدای تولیدی توسط بلندگو با توان ورودی آن متناسب است. اختلاف فشار صوتی تولیدی بلندگو بر اثر تغییر توان ورودی از رابطه زیر محاسبه مي‌شود که در این رابطه P توان ورودی و P0 توان ورودی مرجع که برابر 1 وات می‌باشد.

به عنوان مثال برای یک بلندگوی 10 وات با S.P.L=92 db مقادیر D.S.P و فشار صدای کل مطابق جدول 1 است.

جدول 1- مقادیر اختلاف فشار صدا و فشار صدای برای یک بلندگوی نمونه¬ای 10 وات با S.P.L=92Db

• تعداد بلندگو (N.S-Number of Speaker)

• نکته بعدی که بر روی سطح فشار صدا تأثیرگذار است، تعداد بلندگوهای نصب شده در یک فضا مي‌باشد. جدول 2 فشار صدای افزایش یافته بر اثر تغییر تعداد بلندگو را نشان مي‌دهد.

 

 

جدول 2- فشار صدای افزایش یافته بر اثر تغییر تعداد بلندگو

 

• سطح نویز (L- Noise Level)

مشخصه مهم دیگری که باید درنظرگرفت میزان صدای محیط یا میزان نویز محیط اطراف مي‌باشد. برای محاسبه میزان سطح فشار صدای مورد نیاز باید این مشخصه را نیز در نظر گرفت.
با توجه به کاربری فضاها میزان سطح نویز در طول ساعات مختلف ثابت نبوده و مي‌تواند تلرانس 10 تا 15 db داشته باشد. طراحی سیستم صوتی باید به گونه¬ای باشد که این تغییر میزان سطح نویز را با تغییر توان ورودی بلندگوها بتوان اصلاح نمود.

• محاسبه سطح فشار صدا مورد نیاز(S.P.L Require)

سطح فشار صدای کل باید به گونه‌ای باشد که علاوه بر فشار صدای لازم برای غلبه بر نویز، فشار لازم برای غلبه بر تضعیف صوت به دلیل فاصله و فشار لازم برای وضوح و اعوجاج صوت را پوشش بدهد.
برای محاسبه سطح فشار صوتی مورد نیاز داریم:

که در این رابطه خواهیم داشت:
S.P.L(req): میزان سطح فشار صدا مورد نیاز برحسب db
N.L: سطح صدای محیط (نویز) برحسب db
SPD: اختلاف قدرت صدای موردنیاز (این مشخصه برای وضوح بیشتر قدرت سیستم صوتی نسبت به صدای محیط به رابطه اضافه مي‌گردد). این مقدار باید در حدود 6 تا 10 db باشد.
PF: فاکتور پیک، این مشخصه بیان کننده اختلافی است که باید بین سطح قدرت متوسط صدا و سطح قدرت ماکزیمم صدا برای یک سیستم صوتی وجود داشته باشد. این مقدار برای سیستم‌های صوتی برای سخنرانی به همراه موسیقی پس زمینه در حدود db10 و برای سیستم‌های تخصصی موسیقی در حدود db20 مي‌باشد.
SA: بیان کننده میزان تضعیف صدا که متناسب است با فاصله¬ی بلندگو و نقطه¬ای که صدا شنیده مي‌شود و برابر است با:

SA=20 log(D)

که D در این رابطه بیان کننده فاصله مي‌باشد.
ارتفاع متوسط شنیده شدن صدا در حدود 2 متر از کف تمام شده است. در محاسبه فاصله D از روابط فوق باید به این نکته توجه داشت که این فاصله معادل فاصله بلندگو تا دورترین نقطه در ارتفاع 2 متری است و نباید آن را برابر با فاصله بلندگوها از هم گرفت.
برای رسیدن به یک کیفیت مطلوب صوتی میزان خروجی بلندگوها با توجه به طرح¬های ساختمان و ماکزیمم فاصله نقطه شنوایی از یک بلندگو با استفاده روابط فوق قابل محاسبه خواهد بود.
حال با توجه به روابط گفته شده محیطی که قراراست بلندگوها قرار گیرند، تعداد بلندگوهای لازم، فاصله¬ای که بلندگوها در آن محیط نسبت به هم دیگر داشته باشند، میزان توان خروجی بلندگو، محل نصب بلندگو را محاسبه نمود.

اجرای سیستم صوتی

جهت ارتباط پنل مرکزی سیستم صوتی با بلندگوها از کابل‌هاي شیشه­ای یا شیلددار استفاده مي‌شود و مسیر این کابل‌ها باید به گونه‌ای باشد که از مجاورت برق فشار ضعیف LV و فشار متوسط MV عبور داده نشود تا نویز ناشی از آنها بر روی سیگنال صوت قرار نگیرد. استفاده از لوله مشترک برای انتقال کابل‌هاي سسیتم صوتی و سایر مصرف‌کننده به هیچ وجه مجاز نمي‌باشد.

برای فضاهای با سقف کاذب از بلندگوهای سقفی 3 یا 5 وات استفاده مي‌شود تا هم پخش صوت یکنواخت و مناسب داشته باشیم و هم از نظر بصری سیستم صوتی هماهنگ تری داشته باشیم.

در پارکینگ‌ها از بلند گوهای دیواری 10 تا 20 وات استفاده خواهد شد.

سیستم صوتی حرفه ای در فضاهای عمومی

در فضاهای عمومی مانند سالن های اجتماعات و فضاهای ورزشی و تفریحی و رستوران سیستم‌های صوتی مستقل طراحی مي‌گردند.

سیستم آیفون تصویری و ارتباط داخلی (اینترکام)

در برج ها و مجتمع های مسکونی و اداری به منظور ارتباط مراجعین با واحدها از محل پذیرش مجتمع و نیز تماس این واحدها با نگهبانی و خدمات، می بایست سیستم آیفون تصویری و ارتباط داخلی (اینترکام) طراحی و اجرا گردد.

شرح آیفون تصویری:

اجزای اصلی تشکیل‌دهنده سیستم آیفون تصویری عبارتند از :
1) مانیتور 2) پنل زنگ 3) ترانس (منبع تغذیه) 4) سوئیچر 5) سیم

1- مانیتور:
کلیۀ مانیتورها دارای لامپ تصویر و یا LCD، گوشی دستی (در بعضی موارد بدون گوشی و یا گوشی بیسیم)، دکمه On & Off، دکمه در باز کن و براکت (جهت نصب) مي‌باشند.
مانیتورها در دو نوع رنگی و سیاه و سفید مي‌باشند، مانیتورهای سیاه و سفید به وسیلۀ لامپ تصویر و مانیتورهای رنگی به وسیله LCD عمل مي‌کنند، مانیتورهای رنگی در اندازه‌های مختلف مي‌باشند. واحد اندازه‌گیری مانیتورها اینچ مي‌باشد. همانند TV (از “4.5 الی “7.5) موجود مي‌باشد.
مانیتورهای سیاه و سفید عموماً از ؛ (“5) تجاوز نمي‌كند.
2- پنل زنگ:
پنل زنگ به عنوان یک عنصر ورودی شناخته مي‌شود و در واقع فرمان‌دهنده مي‌باشد.

پنل‌های زنگ در برندها و مارک‌های مختلف استاندارد‌های مختلفی دارند، ولی عموماً پنل‌های تک واحدی، 2 واحدی، 4 واحدی، 6 واحدی الی … موجود مي‌باشد هر چقدر تعداد واحدها یا شستی‌ها بیشتر شود قوانین و استانداردهای آن در زمینه‌های نصب، اجرا و حتی نوع کالا فرق مي‌كند.
3- ترانس (منبع تغذیه):
وظیفه اصلی آن برق‌دهی به کل سیستم مدار داخلی سیستم آیفون تصویری مي‌باشد.
4- سوئیچر:
جهت تفکیک‌سازی زنگ‌ها از عنصری به نام سوئیچر استفاده مي‌کنند.

شمای کلی سیستم آیفون تصویری تک واحدی:

کابلی که در سیستم آیفون تصویری به کار برده مي‌شود کابل زوجی (تلفنی) مي‌باشد. به وسیلۀ 4 رشته سیم تلفن مي‌توان یک سیستم تک واحدی آیفون تصویری را نصب و راه‌اندازی نمود.

 

عملکرد این 4 سیم:
2 رشته از سیم‌ها تأمين برق مدار را به عهده دارد و یک رشته جهت صدا و رشته دیگر برای تصویر مي‌باشد.
در سیستم تک واحدی ترانس فقط نقش در بازکن را دارد ولی از یک واحد به بالا علاوه بر وظیفۀ دربازکن، تأمين برق سیستم را نیز عهده‌دار است.
با توجه به توضیحاتی که ارائه شده نتیجه مي‌گیریم هر واحد جهت عملکرد صحیح در سیستم آیفون تصویری نیاز به 4 رشته سیم دارد که این 4 رشته سیم مي‌تواند به صورت هر واحد مجزا و یا 4 رشته مشترک بین تمامي واحد‌ها با یک تغییرات جزئی باشد.
در حالت کلی بهتر است 4 رشته سیم مجزا از هر واحد کشیده شود. یعنی اگر ساختمانی 10 واحد باشد به ازای هر واحد باید 4 رشته سیم تا جعبه تقسیم اصلی کشیده شود.

انواع آیفون تصویری

سیستم آنالوگ:

در سیستم آنالوگ فرمان تحریک زنگ از طریق شستی¬های فشاری صورت مي‌گیرد، یعنی زمانی که شستی زنگ را فشار مي‌دهیم ولتاژ از طریق پنل به سوئیچر ارسال مي‌شود و به محض رسیدن ولتاژ به سوئیچر، سوئیچر تحریک شده و پس از فرمان تصویر دوربین به مانیتور باعث ایجاد صدای زنگ و تصویر در مانیتور مي‌شود. البته تمامی مراحل فوق به صورت لحظه‌ای اتفاق مي‌افتد.
وظیفه اصلی سوئیچر تفکیک زنگ، تصویر و صدا از سایر مانیتورهای دیگر است، در واقع اگر عنصری به نام سوئیچر در سیستم آیفون تصویری وجود نداشت با فشار دادن یک دکمه تمامی مانیتورها (گوشی‌های داخل واحد) به صورت همزمان زنگ مي‌خورد.
سیستم‌های آنالوگ در ساختمان‌های بیشتر از 30 واحد استفاده نمي‌شود.

سیستم دیجیتال (کدینگ):

در سیستم دیجیتال (کدینگ) پنل در ورودی دارای صفحۀ KeyPad مي‌باشدکه با فشار دادن شماره واحد مورد نظر طی یک دستورالعمل استاندارد، واحد مربوطه زنگ خورده و ارتباط با آن برقرار مي‌شود.
سیستم آیفون دیجیتال در ساختمان‌های با واحدهای زیاد استفاده مي‌شود و دارای قابلیت‌های بهره ‌بردای زیادی مي‌باشد. به طور مثال:
اگر شخصی بخواهد به یکی از واحدها در یک برج 100 واحدی مراجعه کند، در این حالت پنل دیجیتال فقط مي‌تواند با لابی من ارتباط بر قرار کند و باید طبق دستورالعمل‌هایی که به صورت تابلوی راهنمای استفاده از این پنل جلوی در ورودی نصب شده عمل کرد. فرض کنید کُد مانیتور لابی من 101 مي‌باشد پس از شماره¬گیری آن ارتباط با لابی من برقرار شده، لابی من ابتدا مشخصات مراجعه کننده را گرفته و بعد از ارتباط با واحد مورد نظر از طریق دستگاه نگهبانی از واحد مربوطه اجازه گرفته و ارتباط تصویری را از طریق دوربین پنل ورودی با واحد مورد نظر برقرار کرده و سپس در باز مي‌شود.

آیفون تصویری با امکانات جدید

اخیراً برخی سازندگان آیفون‌های تصویری بیسیم را ارائه نموده‌اند که مي‌تواند مانند یک گوشی تلفن بیسیم در واحد جابجا شود. این مزیت در واحدهای بزرگ قابل توجه مي‌باشد.
برخی عملکرد‌های جدید که در آیفون‌های تصویری دیجیتال توسط سازندگان مختلف ارائه مي‌گردد عبارتند از:

– قابلیت ارتباط داخلی:
با این قابلیت دستگاه، واحد‌های مختلف یک آپارتمان مي‌توانند از طریق آیفون تصویری با یکدیگر و با نگهبان ساختمان ارتباط برقرار کنند.
– قابلیت انتقال زنگ:
این امکان جهت انتقال زنگ یک واحد به واحد دیگر پیاده‌سازی شده است.
– قابلیت اتصال دوربین‌های مداربسته
در این حالت می‌توان یک یا چند دوربین مداربسته را به سیستم آیفون تصویری متصل نمود و برحسب نیاز تصاویر آنها را مشاهده کرد.
– سیستم کارت‌خوان (RFID)
در این حالت پنل بيروني اين آيفون تصويري مجهز به سيستم كارت‌خوان است و با استفاده از يك كارت الكترونيكي (RFID) مي‌توان وارد ساختمان شد. اين كارت از امنيت بالايي برخوردار است زيرا كدگذاري شده و غيرقابل تكثير و هرگونه سوء استفاده است.

تهیه کننده و گردآوری کننده: مهندس محمد عابدین